Viale Castro Pretorio, 105
00185 ROMA
Telefono: +39 06/4989424 +39 06/49210425
Posta Elettronica Certificata (PEC): ic-cu@pec.cultura.gov.it
E-mail del servizio: ic-cu.mol@cultura.gov.it
You are using an outdated browser. Please upgrade your browser to improve your experience.
Cartaceo, guardie miste: la sola carta di guardia antica, c. I, è membranacea; fascicoli legati; 1401-1482 data stimata (il termine ante quem della datazione è dato dall'anno di morte del possessore del codice, Battista Brendi); cc. I + 287 + II; sono presenti due cartulazioni, entrambe tracciate a matita, una, regolare, è posta al centro del margine inferiore del recto delle carte, l'altra, presente ogni dieci carte, numera erroneamente 90 la c. 91r, 280 la c. 282r e 285 la c. 287r, quest'ultima cartulazione è integrata nelle carte non numerate da un'altra mano, sempre a matita, a partire da c. 275r cartulata 273. Bianche le cc. 209r-v, 283r-285v
Identifier
|
CNMD\0000246279
|
Dimensions
|
mm 433 x 290 (c. 92r)
|
Watermark
|
(rilevata a c. 1 e presente nel fascicolo I) cappello, simile a Briquet 3369 (Pesaro 1455); (rilevata a c. 35 e presente nei fascicoli I-IV, XI, XIII e XVIII-XIX) fiore, simile a Briquet 6644 (Roma 1443); (rilevata a c. 77 e presente nei fascicoli V-VIII) lettera “R”, simile a Briquet 8970 (Colle Val d'Elsa 1427); (rilevata a c. 209 e presente nel fascicolo XXI) fiore a otto petali, simile a Briquet 6597 (Chiavenna 1465); (rilevata a c. 284 e presente nei fascicoli VI, IX-X, XII, XIV-XX e XXII-XXIX) grifone, simile a Briquet 7457 (Savoie 1401)
|
Quire structure
|
I-V10 (cc. 1-50), VI14 (cc. 51-64), VII10 (cc. 65-74), VIII12-1 (cc. 75-85, c. 85 manca della solidale rifilita, non vi è perdita di testo), IX-XV10 (cc. 86-155), XVI8 (cc. 156-163), XVII-XVIII10 (cc. 164-183), XIX12 (cc. 184-195), XX2 (cc. 196-197), XXI12 (cc. 198-209), XXII-XXVIII10 (cc. 210-279), XXIX6 (cc. 280-285), XXX2 (cc. 286-287).
|
Quire signature
|
la segnatura originale a registro, in inchiostro nero, è posta nel margine inferiore del recto delle carte, essa segue il cambio delle mani che vergano il codice ed è visibile solo per alcune di esse, le quali comunque conteggiano ognuna a sé (mano A, fascicoli I-IV, a1-d5; mano B, fascicoli V-VI, a1-b5, mano D, fascicoli IX-XX, a1-m1); una seconda segnatura, posteriore, in cifre arabe, è talvolta visibile nell'angolo inferiore destro della prima carta recto dei fascicoli (ad esempio alle cc. 75, 126, 136, etc”¦). Infine è visibile una numerazione, in genere da 1 a 5, delle sole carte della prima metà dei fascicoli
|
Prickings
|
puntiforme, visibile per le sole righe di giustificazione
|
Ruling
|
a mina di piombo, visibile per le sole righe di giustificazione
|
Ruling pattern
|
mm 433 x 290 = 68 [250] 115 x 45 [65 (40) 65] 75 (c. 92r)
|
Ruling
|
rr. 2/ll. 60 (c. 92r), la scrittura inizia sopra la prima riga
|
Mise en page
|
su due colonne
|
Catch words
|
orizzontali, talvolta decorati a penna e inchiostro, posti nel margine inferiore dell'ultima carta verso dei fascicoli, in corrispondenza dell'intercolumnio
|
Script and hands
|
Script:
Description: il codice è vergato da sette mani diverse, A (cc.1rA-39vB) gotica, B (cc. 40rA-64vB) semigotica, C (cc. 65rA-85vB e 210rA-275vB) semigotica, D (cc. 86rA-197vB) gotica, E (cc. 198rA-208vB) gotica, F (cc. 276rA-278rA l. 15 e 282rA-287vA) corsiva, G (cc. 278rA l. 15-281vB) corsiva
|
Ink
|
mani A, C, D, F e G in inchiostro nero, mani B e E in inchiostro bruno
|
Decoration
|
Decorato
Initials: Presenza di iniziali semplici di colore: Rosso
Note to initials/friezes: L'apparato decorativo non è stato completato, sono tuttavia visibili gli spazi predisposti per le iniziali e le letterine guida; solo nelle cc. 198r-220r sono state realizzate in rosso delle iniziali calligrafiche sovramodulate, iniziali toccate e segni di paragrafo. Le parole iniziali dei paragrafi sono sovramodulate e realizzate nello stesso inchiostro del testo
|
Binding
|
Legatura presente
Date: ;
Origin: antica
Material of boards : Assi in legno
Material of cover: Coperta in pelle, in mezzapelle marrone scuro
Decoration of cover: A secco, Presenza di oro, sul dorso, impresso in oro, <i>M. SOCCINI ET BARTHOLI DE SAXOF TRACTATUS</i>
Metal pieces/Other: fermagli, Altri elementi, sul piatto anteriore tracce di 5 fermagli (uno rispettivamente sul labbro superiore e inferiore e tre su quello laterale), nella parte inferiore scanalatura con due chiodi, che forse accoglieva l'aggancio di una catena, e in inchiostro nero <i>Marianus de verborum significatione</i>, sul piatto posteriore tracce di un fermaglio sul labbro laterale e, in inchiostro nero, <i>Marianus Suççinus super dictionibus de Verborum significatione</i>; nel cotropiatto posteriore, in inchiostro nero, <i>[”¦] burgus san[”¦] et in burgum [”¦] ut [”¦]</i>
|
History of manuscript
|
Date of entry in library: 1849
Transcription/description of historical information: a c. Ir è riportata, a matita da mano moderna, F.1.7, antica segnatura della Biblioteca Angelica (alla lettera F erano stati collocati i manoscritti provenienti dal convento agostiniano di Santa Maria del Popolo di Roma, cfr. Roma, Biblioteca Angelica, ms. 2393 [Fr. Guillelmus Bartolomei Bibliothecae Angelicae theologus hunc codicum indicem eiusdem bibliothecae confecit et scripsit anno a nativitate dominica MDCCCXXXXVII], c. 8r).
Possessore del codice fu l'avvocato concistoriale Battista Brendi (1405-1482), il quale lo lasciò per testamento al convento agostiniano di Santa Maria del Popolo, la cui collezione libraria confluì nella Biblioteca Angelica nel 1849
Old shelfmarks:
F.1.7 (c. Ir, Biblioteca Angelica)
Names linked to external description:
*Convento di *Santa *Maria del *Popolo < Roma >
, provenienza
Brendi, Battista < 1405-1482 >
, possessore
|
State of preservation and restoration
|
State of preservation: il manoscritto si presenta in buono stato di conservazione; alcune carte riportano danni dovuti ai tarli. I fogli risultano in alcuni casi rinforzati lungo la cucitura con listarelle cartacee proveniente da altri manoscritti (è possibile distinguere tracce di scrittura, sembrerebbe semigotica, ad esempio alla c. 210)
|
Observations
|
sul taglio inferiore del codice, in inchiostro bruno, SOCCIN(US) SEN(ENESIS).
Sono presenti annottazioni di varie mani, coeve o successive; parentesi. A c. Iv, di mano moderna, databile tra la seconda metà del sec. XVIII e la prima del sec. XIX, in inchiostro bruno, In hoc volumine continentur / Compilatio mariani Suzzini de verborum significatione. / RubricellÄ™ omnium distinctionum = auctore incerto. / QuÄ™sita in digestis resolvenda ex operibus Bartholi = incerto auctore. / Bartoli a Saxoferrato varii tractatus super quÄ™sita particularia. / Marci de Perusis tractatus per prÄ™scriptionibus. Il codice è di origine probabilmente italiana, in base all'analisi della scrittura |
Author
|
Names in the manuscript or added:
Marianus suççinus, citato a c. 197vB
|
Titles
|
Titolo presente: Compilacio incliti ac famosissimi utriusque iuris doctoris domini Mariani suçini de senis super dictionibus de verborum significacione (c. 1rA)
Titolo identificato: De verborum significatione
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): De verborum significatione Rubrica. Significacio verborum sumuntur quinque ex jure verbali (c. 1rA)
expl. (testo): vide que dicuntur super e. discordiam. Marianus suççinus de senis utriusque jure doctor eximius [”¦] exphatus. Deo gracias Amen (c. 197vB)
|
Titles
|
Titolo identificato: Rubricellae distinctionum iuris
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Ut illud quod queritur occurrat (c. 198rA)
expl. (testo): donacionem validare in dicto c. int. (c. 208vB)
|
Titles
|
Titolo identificato: Quaesita in digestos resolvenda ex operibus Bartholi
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Abs. Qualiter significet ista dictio (c. 210rA)
expl. (testo): Explicit deo gratias. Explicit (c. 275vB)
|
Author
|
Names in the manuscript or added:
Bartolum de saxoferrato, citato a c. 276vB l. 26
|
Titles
|
Titolo presente: tractatus de removendis petitionibus (c. 276vB ll. 25-26)
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Ut rei advocatus instruatur quibus modis (c. 276rA)
expl. (testo): Explicit tractatus de removendis petitionibus editus per dominum Bartolum de saxoferrato ll. doctorem (c. 276vB ll. 25-27)
|
Author
|
Names in the manuscript or added:
Bartolus de saxoferato, citato a c. 277vA l. 4
|
Titles
|
Titolo identificato: Consilium de publicano emente pedagium
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Publicanus quidam venit (c. 276vA ll. 29-30)
expl. (testo): Hunc tractatus fecit Bartolus de saxoferato (c. 277vA l. 4)
|
Author
|
Names in the manuscript or added:
bartolum de saxuferato, citato a c. 280rA ll. 18-19
|
Titles
|
Titolo aggiunto: Disputatio utrum carceratus indebite et iniuste debeat relaxari vel retineri pro alio debito iniusto (c. 277v)
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Lapus captus et in carceribus positus auctoritate (c. 277vA l. 5-6)
expl. (testo): deo gratias segue Disputata per egregium ll. doctorem bartolum de saxuferato Anno domini m°ccc xliiii die xviii mensis decembris (c. 280rA ll. 17-20)
|
Observations
|
cfr. Bartoli à Saxoferrato, ... Consilia, quæstiones, et tractatus, nunc recèns quadragintaquatuor aliis consiliis, tum criminalibus, tum ciuilibus, & vno tractatu De procuratorib. locupletata: atque etiam, præter alias additiones ad hanc diem editas, aureis adnotationibus. Do. Iacobi Anelli de Bottis, ... illustrata: ... Tomus decimus, Venetiis, apud Iuntas, 1596, pp. 80-81
|
Author
|
Names in the manuscript or added:
bartolum, citato a c. 280rB l. 13
|
Titles
|
Titolo presente: De materia sequestri (c. 280rB l. 13)
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Quero an sequestratio sit lecita de iure (c. 280rA l. 22)
expl. (testo): et huius de materia sequestri secundum bartolum (c. 280rB l. 13)
|
Author
|
Names in the manuscript or added:
bartolum de saxuferrato, citato a c. 281vB
|
Titles
|
Titolo aggiunto: De delicto filii et maleficio (c. 280r)
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Perusinae civitatis statuto cavetur quod filius (c. 280rB l. 15)
expl. (testo): Disputata per me bartolum de saxuferrato Anno domiomi m.ccc.xliiii die xvii ianuarii me tunc ibi ordinario actu ff. actus legente (c. 281vB)
|
Observations
|
cfr. Bartoli à Saxoferrato, ... Consilia, quæstiones, et tractatus, nunc recèns quadragintaquatuor aliis consiliis, tum criminalibus, tum ciuilibus, & vno tractatu De procuratorib. locupletata: atque etiam, præter alias additiones ad hanc diem editas, aureis adnotationibus. Do. Iacobi Anelli de Bottis, ... illustrata: ... Tomus decimus, Venetiis, apud Iuntas, 1596, pp. 77-79
|
Author
|
|
Titles
|
Titolo presente: Tractatus super materia insinuationis donationis (c. 282vB)
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Circa materiam insinuationis donationis (c. 282rA)
expl. (testo): acceperut Baldus segue Tractatus de Bal. super materia insinuationis donationis Et de ista materia vide quod scripsit dominus petrus de Ubaldis [”¦] et vide etiam fede[”¦] in consilio. [”¦] LXXI° et vide [”¦] in spec[”¦] Rubrica [”¦] donationem (c. 282vB)
Note: segue Tractatus de Bal. super materia insinuationis donationis Et de ista materia vide quod scripsit dominus petrus de Ubaldis [”¦] et vide etiam fede[”¦] in consilio. [”¦] LXXI° et vide [”¦] in spec[”¦] Rubrica [”¦] donationem |
Author
|
|
Titles
|
Titolo presente: Summa super materia constituti et de consuetudine (c. 287rA)
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Quia sum advocatus artis mercatorum (c. 286rA)
expl. (testo): hec scripsit eggregius utriusque iuris doctor dominus Baldus super Rubrica de consti. pecu. Explicit summa super materia constituti et de consuetudine per Baldum (c. 287rA)
|
Author
|
Names in the manuscript or added:
Marcum de perusio, citato a c. 287vB
|
Titles
|
Titolo identificato: Tractatus praescriptionum
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Prescriptiones in iure sparse nostro labore collecte (c. 287rB)
expl. (testo): Finit tractatus prescriptoribus et dictus per dominum Marcum de perusio (c. 287vB)
|
Unpublished
|
Cambridge, University Library, ms. Addit. 565, c. 106r.
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 11285, c. 22r.
Roma, Archivio Generale O.S.A, S. Maria del Popolo, M. 32, c. 48v (pubblicato in D. GUTIÉRREZ, De antiquis Ordinis eremitarum S. Augustini bibliothecis, Città del Vaticano, Typis polyglottis Vaticanis, 1955, pp. 264-291: 288).
Roma, Archivio Generale O.S.A., Archivio Generale dell'Ordine, Mm. 13 (Copia Indicis codicum manuscriptorum Bibliothecae Angelicae facta anno 1873), pp. pp. 21, 84, 113, 121 e 132.
Roma, Biblioteca Angelica, ms. 2393 (Fr. Guillelmus Bartolomei Bibliothecae Angelicae theologus hunc codicum indicem eiusdem bibliothecae confecit et scripsit anno a nativitate dominica MDCCCXXXXVII), cc. 24r, 97r, 138r e 151v.
|
Printed
|
E. NARDUCCI, Catalogus codicum manuscriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca Angelica olim Cenobi Sancti Augustini de Urbe, Romae, Typis Ludovici Cecchini, 1893, tomo I, pp. 234-235.
B. PARADISI, La diffusione europea del pensiero di Bartolo e le esigenze attuali della sua conoscenza, in Bartolo da Sassoferrato. Studi e documenti per il VI centenario, Milano, 1962, pp. 430-450, in part. 435. (Mezz.63.6.1).
F. CALASSO, s.v. Bartolo da Sassoferrato, in DBI, Roma 1964, pp. 640-669, in part. 652, 661.
Verzeichnis der Handschriften zum römischen Recht bis 1600, Frankfurt am Main 1972, II. [Bibliogr.7.2.12].
V. PIERGIOVANNI, Un trattatello sui mercanti di Baldo degli Ubaldi, in Scritti di storia del diritto offerti dagli allievi a Domenico Maffei, a cura di M. Ascheri, Padova 1991 (Medioevo e Umanesimo, 78), pp. 235-254, in part. 239 n.9. [Coll.180.78].
E. SCIARRA, Scheda nr. 15. ms.530, in Nymphilexis. Enea Silvio Piccolomini, l'Umanesimo e la geografia. Manoscritti, stampati, monete, medaglie e ceramiche, Catalogo della mostra, Roma, Biblioteca Casanatense, 7 aprile - 30 maggio 2005, a cura di C. Crescentini e M. Palumbo, Roma 2005, pp. 179-181. [Cat. Mostre 940].
M. A. CASAGRANDE MAZZOLI, Strumenti e tecniche di rigatura nei codici commissionati dal vescovo Iacopo Zeno (seconda metà del secolo XV), in In uno volumine, Studi in onore di Cesare Scalon, a cura di L. Pani, Udine 2009, pp. 53-77, in part. 61-64. [Misc.B 3144].
E. SCIARRA, Breve storia del fondo manoscritto della Biblioteca, "La Bibliofilia" 111, 3, 2009, pp. 251-281: 276.
|
Reproductions
|
Microfilm.
|
Sources
|
Bartoli à Saxoferrato, ... Consilia, quæstiones, et tractatus, nunc recèns quadragintaquatuor aliis consiliis, tum criminalibus, tum ciuilibus, & vno tractatu De procuratorib. locupletata: atque etiam, præter alias additiones ad hanc diem editas, aureis adnotationibus. Do. Iacobi Anelli de Bottis, ... illustrata: ... Tomus decimus, Venetiis, apud Iuntas, 1596, pp. 77-81.
|
Project
|
Manoscritti della Biblioteca Angelica
|
Author of description
|
Lucrezia Signorello
|
Ultima modifica = last modification
|
Lucia Negrini
|
Type
|
Scheda di prima mano
|
Date of creation
|
27/10/2016
|
Last modification
|
16/06/2017
|
CNMS
|
CNMS\0000019849
|
Viale Castro Pretorio, 105
00185 ROMA
Telefono: +39 06/4989424 +39 06/49210425
Posta Elettronica Certificata (PEC): ic-cu@pec.cultura.gov.it
E-mail del servizio: ic-cu.mol@cultura.gov.it
Via del Collegio Romano, 27
00186 Roma
Numero Verde: 800 99 11 99
URP: +39 06/6723 2101 - 2022 - 2970
Centralino MIC: +39 06/67231