Viale Castro Pretorio, 105
00185 ROMA
Telefono: +39 06/4989424 +39 06/49210425
Posta Elettronica Certificata (PEC): ic-cu@pec.cultura.gov.it
E-mail del servizio: ic-cu.mol@cultura.gov.it
Stai utilizzando un browser obsoleto. Per favore aggiorna il tuo browser per migliorare la tua esperienza.
Membranaceo, guardie membranacee; fascicoli legati; 1310-1440 data stimata (sulla base di rilievi paleografici); cc. I + 91 + I;
Identificatore
|
CNMD\0000234102
|
Dimensioni
|
mm 310 x 225 (c. 1)
|
Fascicolazione
|
10 fascicoli |
Segnatura dei fascicoli
|
"quaternatura assisiensis"
|
Disposizione del testo
|
1-2 coll
|
Scrittura e mani
|
Scrittura:
Descrizione: "littera assisiensis" del s. XIV
|
Legatura
|
Legatura presente
Datazione: 1901-1980;
Origine: legatura moderna
Materia delle assi o dei quadranti: Assi in legno
Materia della coperta: Coperta in pelle, cuoio su legno
|
Storia del manoscritto
|
Trascrizione/descrizione di elementi storici: esternamente al piatto posteriore dell'antica coperta, conservata a parte, è possibile leggere: "Regula beati Francisci: et testamentum et legenda ..."; a c. IIr: "Bernardus, apud Anconam, an. 1245; a c. 44r: "Miracula sancti Francisci post mortem", titolo aggiunto da mano seriore; a c. 72v: "assignetur fratri Bonifacio de Mutina qui cito expediat et bene custodiat", a c. 91v: "In isto libro omnes quaterni sunt X"; una mano moderna ha aggiunto il titolo del primo testo "Coerimoniale antiquum fratrum minorum", una mano del s. XVII aggiunge "Cantica fratris solis". Citato nell'Inventario del 1381 (codd. A e T).
Antiche segnature:
XXXIII. a. 338
Nomi legati alla descrizione esterna:
Bonifatius : de#Mutina < O.F.M. >
, lettore
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Ordinationes officii divini (c. 1r)
Titolo aggiunto: Ordinationes fr. Ioannis de Parma
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): De pulsatione ad horas. Ad omnes horas (c. 1ra)
expl. (testo): et cantetur ystoria (c. 6va)
|
Titoli
|
Titolo presente: Ordo agendorum et dicendorum a sacerdote in missa (c. 7r)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Regula fratrum minorum (c. 12r)
Titolo identificato: Regula bullata
Note: ESSER 1989, pp. 366-371 |
Osservazioni
|
nella Solet annuere
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo identificato: Testamentum
Note: ESSER 1989, pp. 438-444 |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Dominus dedit michi (c. 16r)
expl. (testo): sanctissimam benedictionem (c. 18r)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Verba sacrae admonitionis s. Francisci ad omnes fratres de corpore domini (c. 18r)
Titolo identificato: Admonitiones
Note: ESSER 1989, pp. 106-117 |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Dixit Dominus (c. 18r)
expl. (testo): in corde suo (c. 23v)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Opusculum s. Francisci commonitorium et exhortatorium (c. 23v)
Titolo identificato: Epistola ad fideles II
Note: ESSER 1989, pp. 207-213 |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Universis christianis (c. 23v)
expl. (testo): Spiritus Sanctus Amen (c. 28r)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: De littera et admonitione b. patris nostri s. Francisci quam misit fratribus ad capitulum quando erat infirmus (c. 28r)
Titolo identificato: Epistola toti ordini missa
Note: ESSER 1989, pp. 259-263 |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): In nomine Summae Trinitatis ... multum diligendis fratribus (c. 28r)
|
Osservazioni
|
segue la preghiera "Omnipotens eterne"
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: De reverentia corporis Domini et de munditia altaris ad omnes clericos (c. 31v)
Titolo identificato: Epistola ad clericos
Note: ESSER 1989, pp. 163-165 |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Attendamus omnes (c. 31v)
expl. (testo): fecerunt exemplari (c. 32v)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: De virtutibus quibus decorata fuit sancta virgo (c. 32v)
Titolo identificato: Salutatio Virtutum
Note: ESSER 1989, pp. 427-428 Nomi presenti nei titoli:
Maria <vergine e madre di Dio>
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Laudes creaturarum (c. 33r)
Titolo identificato: Canticum fratris solis
Note: ESSER 1989, pp. 128-129 |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Altissimu omnipotente bonsignore (c. 33r)
expl. (testo): serviate li cum grande humilitate (c. 34r)
|
Osservazioni
|
trascrizione diplomatica in MAZZATINTI 1894, pp. 76-77
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Laudes quas ordinavit beatissimus pater noster et dicebat ipsas ad omnes horas diei et noctis ante offitium b. Mariae Virginis (c. 34v)
Titolo identificato: Laudes ad omnes horas dicendae
Note: ESSER 1989, pp. 319-321 Nomi presenti nei titoli:
Maria <vergine e madre di Dio>
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Sanctissime pater noster qui es in celis (c. 34v)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo aggiunto: Regulae fratrum heremitarum
Titolo identificato: Regula pro eremitoriis data
Note: ESSER 1989, pp. 409-410 |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Illi qui volunt religiose stare in heremis (c. 42r)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Miracula sancti Francisci post mortem (c. 44r)
Note: aggiunto da altra mano Titolo aggiunto: Tractatus de miraculis
Titolo identificato: Legenda Umbra
Note: DALARUN 2007 |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): In Fanensi civitate (c. 44r)
|
Osservazioni
|
frammento di testo tradizionalmente identificato come "Tractatus de miraculis", ma cfr. DALARUN, Legenda Umbra 2007
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo aggiunto: Regula s. Francisci
Titolo identificato: Regula bullata
Note: ESSER 1989, pp. 366-371 |
Osservazioni
|
nella Solet annuere
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo aggiunto: Ex legenda prima fr. Thomae de Celano
Titolo identificato: Legenda ad usum chori
Note: AF X, pp. 118-16 |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Beatus Franciscus de civitate Assisii (c. 52r)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo identificato: Legenda s. Francisci versificata
Note: AF X, p. 407-488 Nomi presenti nei titoli:
Francesco : d'Assisi <santo>
|
Incipit/Explicit
|
inc. (proemio): Gesta sacri cantabo ducis (c. 54ra)
|
Titoli
|
Titolo aggiunto: Officium s. Clarae
Nomi presenti nei titoli:
Chiara : d'Assisi <santa>
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Iam sancte Clare claritas (c. 74ra)
Note: "In vigilia s. Clare ad vesperas. Amen" |
Osservazioni
|
contiene tutti i testi per i primi vespri, mattutino e lodi, e 5 antifone per il "Benedictus"; cfr. G. E. MOHAN, Initia operum Franciscalium, New York 1980, p. [179*]
|
Altri nomi
|
Tommaso : da#Celano
, altra relazione di D.I.
|
Titoli
|
Titolo presente: Legenda s. Clarae (c. 74v)
Titolo identificato: Legenda sanctae Clarae virginis
Note: BOCCALI 2001 Nomi presenti nei titoli:
Chiara : d'Assisi <santa>
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Admirabilis femina clara vocabulo (c. 74va)
|
Osservazioni
|
alle cc. 74r-83v, "Legenda", alle cc. 83v-84r, "De canonizatione s. Clarae virginis"
|
Titoli
|
Titolo aggiunto: Legenda s. Clarae
Titolo identificato: Legenda minor sanctae Clarae Assisiensis I "Mitis Alexander"
Note: BOCCALI 2009, pp. 15-155 Nomi presenti nei titoli:
Chiara : d'Assisi <santa>
|
Incipit/Explicit
|
inc. (prefazione): Mitis Alexander, bone pastor (c. 84v)
expl. (testo): spiret et aspirent celestis gaudia vite (c. 91v)
inc. (testo): Istorie textum levigans super lege metrorum (c. 84v)
|
Titoli
|
Titolo identificato: Concinat plebs fidelium
Note: CHEVALIER 3718 |
Titoli
|
Titolo identificato: Generat virgo filias
Note: CHEVALIER 7200 |
Titoli
|
Titolo identificato: Clara luce clarior
Note: CHEVALIER 3313 Nomi presenti nei titoli:
Chiara : d'Assisi <santa>
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Psalmi quos ordinavit beatissimus pater noster Franciscus ad reverentiam et memoriam et laudem Passionis Domini (c. 34v)
Titolo identificato: Officium Passionis Domini
Note: ESSER 1989, pp. 338-351 |
Incipit/Explicit
|
inc. (prologo): Incipiunt psalmi, quos ordinavit (c. 34v)
inc. (testo): Deus vitam meam annuntiavi tibi (c. 42r)
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Liturgia di s. Chiara d'Assisi. Orazioni
Nomi presenti nei titoli:
Chiara : d'#Assisi <santa>
|
Osservazioni
|
cfr. "Missale Romanum Seraphicum", Roma 1886 (12 agosto)
|
Titoli
|
Titolo identificato: Legenda minor sanctae Clarae Assisiensis I "Mitis Alexander"
Note: BOCCALI 2009, pp. 15-155 Nomi presenti nei titoli:
Chiara : d'Assisi <santa>
|
Non a stampa
|
Ioli, Iohannis, Inventarium anni 1381 (Assisi, Com., cod. 691; Toledo, Bibl. del Cabildo, cod. 41-41)
|
A stampa
|
Cataloghi
Mazzatinti, Giuseppe - Alessandri, Leto, Inventario dei manoscritti della Biblioteca del Convento di S. Francesco di Assisi, Forlì, Bordandini, 1894, 75-77;
Cenci, Cesare, Bibliotheca manuscripta ad Sacrum conventum Assisiensem, Assisi, Casa editrice francescana, 1981, I, 236-237, nr. 363
Edizioni e repertori
cfr. Analecta franciscana sive chronica aliaque varia documenta ad historiam Fratrum Minorum spectantia, t. X, Quaracchi 1926-1941, XXI, XL, LIII;
cfr. Clasen, Sophronius, Legenda antiqua S. Francisci. Untersuchung über die nachbonaventurianischen Franziskusquellen, Legenda trium sociorum, Speculum perfectionis, Actus b. Francisci et sociorum eius und verwandtes Schriftum, Leiden, Brill, 1967, 48;
cfr. Esser, Kajetan - Oliger, Remy, La tradition manuscrite des opuscules de saint François d'Assise, Roma, Institut Historique O.F.M.Cap., 1972, (Subsidia scientifica Franciscalia, 3), 21;
cfr. Esser, Kajetan, Die Opuscola des hl. Franziskus von Assisi. Neue textkritische Edition, (2. ed. Grau, Engelbert), Grottaferrata, Editiones Collegii S. Bonaventurae ad Claras Aquas, 1989 (Spicilegium Bonaventurianum), 3;
cfr. Dalarun, Jacques, Vers une résolution de la question franciscaine. La Légende ombrienne de Thomas de Celano, Paris, Fayard, 2007, 80 ss., e 93-95;
Boccali, Giovanni, Legende minores latine sancte Clare virginis Assisiensis, Assisi, Edizioni Porziuncola, 2009, 12, 19-21, 259, 381 (per la descrizione delle cc. 84r-91v);
cfr. Paolozzi, Carlo (a cura di), Francesco D'Assisi Scritti, Grottaferrata, 2009, 14;
cfr. Boccali, Giovanni, Cum Hymnis et canticis. Gaudeat mater ecclesia in festo sancte Clare virginis Assisiensis, Santa Maria degli Angeli, Edizioni Porziuncola, 2011 (Pubblicazioni della Biblioteca francescana, Chiesa Nuova, Assisi, 15), 10, 48;
Golubovich, Hieronymus, Ceremoniale Ord. Minorum vetustissimum sei "Oridinationes divini officii", "Archivum Franciscanum Historicum", 3 (1910), 55-81;
Bughetti, Benvenuto, Legenda versificata s. Clarae Assisiensis, "Archivum Franciscanum Historicum", 5 (1912), 237-260;
Bihl, Michael, De legenda versificata S. Francisci auctore Henrico Abricensi, "Archivum Franciscanum Historicum", 22 (1929), 3-53;
Bihl, Michael, De S. Francisci Legenda ad usum chori auctore fr. Thoma Celanensi, "Archivum Franciscanum Historicum", 26 (1933), 243-289;
Branca, Vittore, Il Cantico di Frate Sole, "Archivum Franciscanum Historicum", 41 (1948), 3-87: 6
|
Riproduzioni
|
SISF, Mediatheca Franciscana, nr. 324 (cd; dg); https://www.internetculturale.it/jmms/iccuviewer/iccu.jsp?id=oai%3Awww.internetculturale.sbn.it%2FTeca%3A20%3ANT0000%3APG0213_ms.338&mode=all&teca=MagTeca+-+ICCU
|
Fonti
|
Chevalier, Ulysse, Repertorium hymnologicum, t. I, Louvain 1892, nrr. 3313, 3718, 7200;
Analecta franciscana sive chronica aliaque varia documenta ad historiam Fratrum Minorum spectantia, t. X, Quaracchi 1926-1941, pp. 118-126 (Legenda ad ususm chori); pp. 127-268 (Vita secunda); pp. 269-331(Tractatus de miraculis); pp. 407-488 (Legenda sancti Francisci versificata);
Esser, Kajetan, Die Opuscola des hl. Franziskus von Assisi. Neue textkritische Edition, (2. ed. Grau, Engelbert), Grottaferrata 1989, pp. 106-117 (Admonitiones), pp. 128-129 (Canticum fratris solis), pp. 207-213 (Epistola ad fideles II), pp. 259-263 (Epistola toti ordini missa), pp. 163-165 (Epistola ad clericos), pp. 319-321 (Laudes ad omnes horas dicendae), pp. 338-351 (Officium Passionis Domini), pp. 366-371 (Regula bullata), pp. 409-410 (Regula pro eremitoriis data), pp. 427-428 (Salutatio virtutum), pp. 438-444 (Testamentum);
Dalarun, Jacques, Vers une résolution de la question franciscaine. La Légende ombrienne de Thomas de Celano, Paris 2007;
Boccali, Giovanni, Legende minores latine sancte Clare virginis Assisiensis, Assisi 2009, pp. 15-155 (LVer)
|
Progetto
|
Censimento Internazionale Manoscritti Francescani. Iter Franciscanum Imperfectum
|
Autore della scheda
|
Mariantonietta Romano
|
Ultima modifica
|
Mariantonietta Romano
|
Tipologia
|
Recupero (mAZZATINTI 1894, p. 75-77; CENCI 1981, I, pp. 236-237, nr.363)
|
Data di creazione
|
30/10/2014
|
Ultima modifica
|
08/02/2024
|
CNMS
|
CNMS\0000171380
|
Biblioteche | Dettaglio |
---|---|
Biblioteca della Società Internazionale di Studi Francescani (mediatheca franciscana - riproduzioni) - Assisi
|
Viale Castro Pretorio, 105
00185 ROMA
Telefono: +39 06/4989424 +39 06/49210425
Posta Elettronica Certificata (PEC): ic-cu@pec.cultura.gov.it
E-mail del servizio: ic-cu.mol@cultura.gov.it
Via del Collegio Romano, 27
00186 Roma
Numero Verde: 800 99 11 99
URP: +39 06/6723 2101 - 2022 - 2970
Centralino MIC: +39 06/67231