Viale Castro Pretorio, 105
00185 ROMA
Telefono: +39 06/4989424 +39 06/49210425
Posta Elettronica Certificata (PEC): ic-cu@pec.cultura.gov.it
E-mail del servizio: ic-cu.manus@cultura.gov.it
Stai utilizzando un browser obsoleto. Per favore aggiorna il tuo browser per migliorare la tua esperienza.
Cartaceo, guardie cartacee: i-III, I'-III' inserite dai restauratori, IV del sec. XV; fascicoli legati; sono cadute: una c. tra le attuali 157/158 e le ultime 2 cc., presumibilmente bianche; 1401-1500 data stimata; cc. IV + 283 + III; cartulazione antica ad inchiostro presente fino a c. 157 che continua con una cartulazione recente a lapis collocata nel margine superiore esterno. Sono bianche le cc. I-III, 9v, 10r/v, 73r/v, 134r/v, 155v-157v, 196v-197v, 263v, I'-III'
Identificatore
|
CNMD\0000051419
|
Dimensioni
|
mm 275 x 211 (c. 2), mm 274 x 208 (c. 155), mm 276 x 210 (c. 282)
|
Filigrane
|
di dodici tipologie differenti.
Filigrana (cc. 1-30; bifolio 31-40; cc. 41-83; cc. 158-283) tipo basilisco in due varianti che si alternano, non individuabile in Ch. M. Briquet, I.
Filigrana (cc. 33-38) tipo leone rampante, non individuabile in Ch. M. Briquet, III.
Filigrana (cc. 85-94) tipo torre, non individuabile in Ch. M. Briquet, IV. Si tratta di una torre merlata affiancata ad un muro più basso anch'esso merlato.
Filigrana (cc. 98-101; 105-114; 116-123) tipo lettera R, non individuabile in Ch. M. Briquet, III.
Filigrana (c. 104) tipo cane simile al n. 3612 (Palermo, 1457; Udine, 1459; Fabriano, 1478), riscontrabile in Ch. M. Briquet, I. Si tratta di un cane con collare, nella cui parte superiore è presente un anello, lanciato alla corsa.
Filigrana (bifoli 96-102 e 97-103) tipo croce greca inscritta in un cerchio simile ma non uguale al n. 5577 (Firenze, 1485; Venezia, 1491), riscontrabile in Ch. M. Briquet, II.
Filigrana (c. 115) tipo bue o toro, non individuabile in Ch. M. Briquet, I. Si tratta di un bue/toro la cui testa è posta di profilo e le cui corna si curvano verso l'interno.
Filigrana (bifoli: 125-134, 126-133, 127-132, 128-131) tipo grifone simile al n. 7464 (Udine, 1461; Venezia, 1461; Roma, 1464) e al n. 1465 (Firenze, 1464; Var. simil. Venezia, 1460-1467, Venezia e Ferrara, 1471-1476), riscontrabile in Ch. M. Briquet, II.
Filigrana (cc. 129-130; bifolio 138-141) tipo lettera M simile ma non uguale al n. 8372 (Modena, 1484), riscontrabile in Ch. M. Briquet, III. Si tratta di una lettera attraversata nella sua parte centrale da un'asta terminante con una croce.
Filigrana (bifoli: 136-143, 137-142, 139-140) tipo indeterminato anche a causa della poca leggibilità dell'impronta nella carta.
Filigrana (cc. 145-157) tipo corona simile al n. 4745 (Reggio Emilia, 1482), riscontrabile in Ch. M. Briquet, II.
|
Fascicolazione
|
23 quinterni (cc. 1-60; 85-144; 158-257; 264-273), 3 sesterni (cc. 61-84; 274-283) l'ultimo dei quali mutilo delle ultime 2 cc. presumibilmente bianche, 1 quaderno (cc. 145-152), 2 ternioni (cc. 153-157; 258-263) il primo dei quali mutilo dell'ultima c. bianca.
|
Rigatura
|
impressa a secco
|
Specchio di scrittura
|
Pur non essendo le cc. prive di un sistema di squadratura risulta difficile individuarne lo specchio, che comunque non è unico. Tuttavia si offre una misurazione indicativa di una c. in cui lo specchio di scrittura risulta essere più evidente. Si tratta di un tipo Derolez n. 33; c. 64r presa in esame: mm 201 x (6 + 106 + 6), marg. sup. 33, inf. 39, est. 51, int. 42.
|
Righe
|
in numero di 31-37; utilizzato e non utilizzato il primo rigo.
|
Disposizione del testo
|
a piena pagina
|
Richiami
|
verticali: [expo]nis sed in de[teriorem] (c. 20), invitus decretare (c. 30), ac suffragia (c. 40), nec sacros (c. 50), [admini]strandas (c. 60), [va]rijs rumoribus (c. 83), de voragine (c. 94), omni vigentem (c. 104), Ad illustrem (c. 114).
Richiami orizzontali: percussa (c. 144), Nanque clausa (c. 152), o amice et mise[rabilem] (c. 167), ita illis inser[vire] (c. 177), ad murorum (c. 187), sacris libris (c. 207), [fau]ces nec re[spondere] (c. 217), Sed haec omnia (c. 227), dum autem (c. 237), rationi si quis (c. 247), cum immor[talis] (c. 257), Antipatrum (c. 273).
|
Scrittura e mani
|
Scrittura:
Descrizione: Diverse le scritture e le mani; si noti alle cc. IVv, 68r-72v la mano di Battista Panetti e alle cc. 137v-283v le postille di Ludovico Carbone che secondo A. Chiappini potrebbe essere anche copista. Maniculae. Inchiostri marrone, bruno, e per i titoli e le note rosato, e color ruggine.
|
Decorazione
|
Decorato
Iniziali: Presenza di iniziali semplici
|
Legatura
|
Legatura presente
Datazione: 1960;
Origine: Coperta (mm 287 x 211) di restauro a dorso mobile. Capitelli incollati bicolore rosso e rosa. Taglio di testa e di piede marmorizzato in viola.
Materia delle assi o dei quadranti: Assi in legno
Materia della coperta: Coperta in pelle
Decorazione della coperta: A secco, nome dell'autore, titolo e datazione in oro sul dorso del codice
Note della legatura: Il codice è stato restaurato a cura della Soprintendenza Bibliografica dell'Emilia in data 15 giugno 1960, presso il restauratore A. Manicardi di Modena.
|
Storia del manoscritto
|
Trascrizione/descrizione di elementi storici: Codice proveniente dal convento carmelitano di S. Paolo in Ferrara come si evince dalla nota presente nel margine superiore a c. IVr «Ex libris Reverendi patris nostri magistri Baptiste Panetij ferrariensis sacre theologie professoris qui die 27 martij 1497 obijt».
Si sono individuate alle cc. IVv, 68r-72v la mano di Battista Panetti e alle cc. 137v-283v le postille di Ludovico Carbone che parrebbe essere anche copista, se si prendono in esame le cc. 145r-155r e le relative postille al testo. Si veda a questo proposito A. Chiappini, Fermenti umanistici, p. 210.
A c. 1r timbro ad inchiostro nero «DELLA P. UNIVERSITA' DI FERRARA» il cui utilizzo è testimoniato dal 1824 al 1859.
L'antica segnatura, «135 N A 5», scritta ad inchiostro marrone su un'etichetta cartacea, è stata conservata e applicata dopo l'avvenuto restauro nel margine superiore della controguardia anteriore. Altra precedente segnatura «N.° 57» è recuperabile dal catalogo dei manoscritti della B.C.A. [P. Cavalieri], Codices..., p. 190 e da G. Antonelli, Manoscritti..., cc. 693-696.
Antiche segnature:
135 N A 5 ,
57
Nomi legati alla descrizione esterna:
*Convento di *San *Paolo < Ferrara >
, provenienza
Panetti, Battista
, copista, raccoglitore, possessore
Carbone, Ludovico < ca. 1430-ca. 1485 >
, copista
|
Stato di conservazione e restauro
|
Stato di conservazione: piuttosto buono anche se nella parte centrale del codice le cc. presentano gore di acqua particolarmente estese.
Restauro: Ha subito interventi di restauro;
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Oratio adversum hypocritas
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Ex omni genere hominum quos varijs damnabilibusque vitijs (1r)
Note: Termina con: «Finis.» expl. (testo): In vitia autem aliena non curiosus sis sed in tua. (5v)
Note: Termina con: «Finis.» |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Cavalcanti, Ottone
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo presente: Oratio funebris
Titolo identificato: Oratio in funere Othonis adulescentuli
Note: Si veda l'edizione delle opere del Bruni a cura di P. Viti, pp. 397-409. |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Plenam lacrimarum atque moeroris hodiernam diem nobis dedit (5v)
Note: Termina con: «Finis». expl. (testo): in complexu dulcissime matris tranquillissime expiravit. (7r)
Note: Termina con: «Finis». |
Autore
|
|
Altri nomi
|
|
Titoli
|
Titolo identificato: Epistola
Note: Si veda L. Bruni, Epistolarum Liber I, IX |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Nescio quibus verbis aut qua oratione uti queam ad hanc immensam (7v)
expl. (testo): diligentia efficere possum in tua potestate esse totum profiteor. (7v)
|
Osservazioni
|
«Leonardus Arretinus omni suo bono salutem p. d.» (c. 7v)
Si veda: L. Bruni, Epistolarum Liber I, IX, pp. 17-18. |
Autore
|
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Lutius, citato a 7v (l'attribuzione a Coluccio Salutati non è certa)
|
Altri nomi
|
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Epistola
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Cum plurimas Ciceronis divini (7v)
Note: Termina con: «Vale ex urbe.» expl. (testo): obsecro ut a me amari aequo animo feras. (9r)
Note: Termina con: «Vale ex urbe.» |
Osservazioni
|
«Lutius Petro Losio salutem d.» (c. 7v).
Sia il mittente che il destinatario non sono stati identificati. Tuttavia l'autore dell'epistola potrebbe essere Coluccio Salutati. |
Autore
|
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Pogius vir doctissimus ac eloquentissimus, citato a 11r
|
Altri nomi
|
Mainenti, Scipione < m. 1444 >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Scipio ferrariensis, citato a 11r
|
Titoli
|
Titolo presente: Epistola
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Rem sane arduam et imparem meis viribus postulas a me (11r)
Note: Termina con: «Vale.» expl. (testo): aliorum iudicium liberum sit ut quisque sentiat quod velit. (16r)
Note: Termina con: «Vale.» |
Osservazioni
|
Per l'epistola si fa riferimento all'edizione a cura di R. Fubini, Opera omnia, IV, p. 745. La data inserita fra parentesi uncinata è stata estrapolata dall'edizione suddetta.
«Poggius P. S. D. Scipioni ferrariensi V. C.»; lettera databile |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Este, Leonello : d' <marchese di Ferrara 1407-1450>
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Illuster dominus Leonellus Estensis, citato a 16r
|
Titoli
|
Titolo identificato: Epistola
Note: si veda R. Sabbadini, Epistolario di Guarino Veronese |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Nuncius ecce novus affertur. Novitate movebere facti. (16r)
expl. (testo): Tu partem cum audieris utraque, pro tua severitate sententiam proferes. (16v)
|
Osservazioni
|
Si riporta il titolo dell'epistola - non senza averla controllata in R. Sabbadini, Epistolario di Guarino Veronese, di cui si offre il riferimento - indicando fra parentesi uncinate le datazioni non espresse tuttavia recuperabili dall'edizione suddetta.
«Guarinus Illustri domino Leonello Estensi S. P. D.»; lettera datata: |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Bracciolini, Poggio < 1380-1459 >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Poggius apostolicus Secretarius, citato a 16v
|
Titoli
|
Titolo identificato: Epistola
Note: si veda R. Sabbadini, Epistolario di Guarino Veronese |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Remeante proximis illustri principe nostro qui visendi et salutandi (16v)
Note: Termina con: «Vale.» expl. (testo): et docti et diserti et viri scriptoris nomen et praeconium consequeris. (30v)
Note: Termina con: «Vale.» |
Osservazioni
|
Si riporta il titolo dell'epistola - non senza averla controllata in R. Sabbadini, Epistolario di Guarino Veronese, di cui si offre il riferimento - indicando fra parentesi uncinate le datazioni non espresse tuttavia recuperabili dall'edizione suddetta.
«Guarinus Veronensis C. V. Poggio apostolico secretario s(alutem) p(lurimam) d(icit)»; lettera datata: |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Este, Leonello : d' <marchese di Ferrara 1407-1450>
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leonellus Estensis, citato a 30v
|
Titoli
|
Titolo identificato: Epistola
Note: si veda l'edizione a cura di R. Fubini |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Existimo magnum pondus habere apud te (30v)
Note: Termina con: «Vale et mei memor.» expl. (testo): et ego sentire volo ac tuo iudicio assentiri. (31r)
Note: Termina con: «Vale et mei memor.» |
Osservazioni
|
Per l'epistola si fa riferimento all'edizione a cura di R. Fubini, Opera omnia, IV, p. 728. La data inserita fra parentesi uncinata è stata estrapolata dall'edizione suddetta.
«Poggius P. S. D. equiti insigni Leonello Estensi»; lettera databile |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Barbaro, Francesco < 1390-1454 >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Franciscus Barbarus, citato a 31r
|
Titoli
|
Titolo identificato: Epistola
Note: si vedano le edizioni a cura di R. Fubini e di T. Tonelli |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Licet sciam permultas esse occupationes tuas (31r)
Note: Termina con: «Vale et mei ut soles memor.» expl. (testo): vel utrumque temeritatis aut ignorantiae accusabis. (31v)
Note: Termina con: «Vale et mei ut soles memor.» |
Osservazioni
|
Per l'epistola si fa riferimento alle seguenti edizioni a cura di T. Tonelli, Poggii Epistolae, I, e a cura di R. Fubini, Opera omnia, IV, p. 711. La data inserita fra parentesi uncinata è stata estrapolata dall'edizione del Tonelli.
Tonelli, Libro V, II, indirizzata a Francesco Barbaro: «Poggius s(alutem) p(lurimam) d(icit) Francisco Barbaro V. C.»; lettera databile <1432>. |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Barbaro, Francesco < 1390-1454 >
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo identificato: Epistola
Note: si veda l'edizione a cura di R. Fubini |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Nuper cum exercendi ingenij causa mi Francisce epistolam (31v)
Note: Termina con: «Vale et parce longitudini meae.» Segue «Finis.» expl. (testo): probatissimis auctoribus referuntur. (46v)
Note: Termina con: «Vale et parce longitudini meae.» Segue «Finis.» |
Osservazioni
|
Per l'epistola si fa riferimento all'edizione a cura di R. Fubini, Opera omnia, IV, p. 711. La data inserita fra parentesi uncinata è stata estrapolata dall'edizione suddetta.
Lettera databile <1435>. |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Alberto : da#Sarteano <beato; O.F.M. 1385-1450>
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Albertus Sarthianus, citato a 46v
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Vita Sancti Ambrosii con prologo ad Alberto da Sartiano
Nomi presenti nei titoli:
Ambrosius <santo>
|
Incipit/Explicit
|
inc. (lettera di dedica): Vetus mos Alberte pater cum apud maiores nostros tum vero (46v)
expl. (lettera di dedica): ne tenerum et nuper orientem deleat oblivio. (47v)
inc. (testo): Valentinianus post Ioviani obitum successor impij (47v)
Note: Termina con: «AMHN». expl. (testo): humanitate domini nostri Jesu Christi cui gloria in secula. (53v)
Note: Termina con: «AMHN». |
Osservazioni
|
Si riporta il titolo dell'epistola - non senza averla controllata in R. Sabbadini, Epistolario di Guarino Veronese, di cui si offre il riferimento - indicando fra parentesi uncinate le datazioni non espresse tuttavia recuperabili dall'edizione suddetta.
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Alberto : da#Sarteano <beato; O.F.M. 1385-1450>
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo identificato: Carme
Note: Si veda: Guarini Veronensis Carmina, p. 83, n. 46. B.C.A., Ms. Classe II 90, c. 13v. |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Quam suavis tremulas vincit philomena cicadas,/ (53v)
expl. (testo): Olim praecones, hodie sed vincitur a se./ (53v)
|
Osservazioni
|
Il Carme, come nel codice Cl. II 90, si trova al termine della Vita Ambrosii.
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Epithalamium
Titolo aggiunto: Orazione epitalamica per le nozze di Francesco Landriani e di Lodovica Sala
Note: Si veda: Busta Antonelli 9, c. 139r. |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Consuevere maiores nostri princeps illustris et viri magnifici (53v)
expl. (testo): laudem ac decus perpetuo longeque disseminent. (54v)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Oratio pro Virgilio
Nomi presenti nei titoli:
Vergilius Maro, Publius
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Non me latet clarissime preceptor, vosque viri doctissimi (54v)
Note: Termina con: «Finis.» expl. (testo): significationem et sensus abditos declarare valuisse. Dixi. (56r)
Note: Termina con: «Finis.» |
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Epitaphium pro falcone illustris principis d. Leonel. Estensis
Nomi presenti nei titoli:
Este, Leonello : d' <1407-1450>
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Flete decus vestrum volucres, convellite plumas/ (56r)
expl. (testo): Fortia magnanimus perijt per vulnera miles./ (56r)
|
Osservazioni
|
Si veda: Guarini Veronensis Carmina, p. 64, n. 30.
|
Autore
|
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Guari[nus] Vero[nensis], citato a 56r
|
Titoli
|
Titolo presente: Oratio Guari. Vero. habita pro fausto et felici studio Ferrariae incohando regente illu. Leonello marchione Estensi
Nomi presenti nei titoli:
Este, Leonello : d' <1407-1450>
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Miraturos plerosque ad me forsan accusaturos arbitror illustris (56r)
expl. (testo): laudem gloriam immortalitatemque comparabitis. Dixi. (59r)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo aggiunto: Oratio
Note: G. Antonelli, Manoscritti..., c. 693v |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): [Q]uam liberalis et benefica natura parens humano praecipue (59r)
expl. (testo): linguam et praeceptis armare profitentur. Dixi. (60r)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: In incohanda epistolarum lectione
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): [C]um pro ingenioli mei parvitate quosdam nostrae civitatis adolescentes (60r)
expl. (testo): senibus gratus omnem gradum, omnem alit aetatem. (60v)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Oratio in Valerium Maximum
Nomi presenti nei titoli:
Valerius : Maximus
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Multa scripturarum genera praestantissimi viri (60v)
expl. (testo): erudire mortales quam eos bonos reddere, velle visus sit. (61r)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: In exordienda lectione graeca prefactiuncula
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Cum alia pleraque sint eruditissimi viri et humanitatis (61r)
expl. (testo): crevisse videatur de his hactenus. (61v)
|
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo presente: Oratio pro gymnasio litterarum
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Soleo saepenumero (61v)
Note: Il testo mutilo è limitato ad una sola riga. expl. (testo): et rector obser (61v)
Note: Il testo mutilo è limitato ad una sola riga. |
Autore
|
|
Titoli
|
Titolo aggiunto: Oratio in funere Caroli Zenonis
Note: G. Antonelli, Manoscritti..., c. 694r. Nomi presenti nei titoli:
Zeno, Carlo <1334-1418>
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Maximum et amplissimum munus Illustrissime princeps hodierno die (62r)
expl. (testo): sed immitatione quoque ac opera decoremus. (66v)
|
Osservazioni
|
Erroneamente Giuseppe Antonelli attribuisce a Guarino Veronese l'orazione funebre a Carlo Zeno. A questo proposito si veda: Dizionario biografico degli italiani, LVII, pp. 251-252.
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Sardi, Ludovico < m. 1445 >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Ludovicus Sardus ferrariensis, citato a 67r
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Epistola
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Jam pridem tibj debitor sum litterarum mearum et quidem (67r)
Note: Termina con: «Vale. Florentiae nonis septembris, praestantissimo viro domino Lu. Sardo ferrariensj et caetera tanquam fratri carissimo» expl. (testo): ab utilitate tua amicorumque exditatio opera. (67r)
Note: Termina con: «Vale. Florentiae nonis septembris, praestantissimo viro domino Lu. Sardo ferrariensj et caetera tanquam fratri carissimo» |
Osservazioni
|
«Leonardus Ludovico Sardo ferrariensi salutem»
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Barbaro, Ermolao <il Vecchio ca. 1410-1471>
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Hermolaus prothonotarius, citato a 67v
|
Titoli
|
Titolo identificato: Epistola
Note: si veda l'edizione a cura di C. Griggio |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Ad multas incommoditates et molestias quas hoc bellum gallicum (67v)
Note: Termina con: «Vale et me summo potifici [sic] et cardinalj S. T. ac Illustri Marchionj Estensi commenda. Brixiae, .vj. kalendas januarias Mccccxxxviij.» expl. (testo): vix in deditionem accipere voluissent. (68r)
Note: Termina con: «Vale et me summo potifici [sic] et cardinalj S. T. ac Illustri Marchionj Estensi commenda. Brixiae, .vj. kalendas januarias Mccccxxxviij.» |
Osservazioni
|
Per l'epistola si fa riferimento all'edizione a cura di C. Griggio, Epistolario II, 114, p. 256-258.
«Franciscus Barbarus Hermolao protonotario salutem»; lettera datata «Brixiae, .vj. kalendas januarias Mccccxxxviij = Brescia, 27 dicembre 1438. |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Pandolfini, Pandolfo < sec. 15. >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Pandulphus Par [sic], citato a 68r
|
Titoli
|
Titolo presente: Epistola consolatoria
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Neminem esse arbitror in hac urbe tam inhumanum (68r)
Note: Termina con: «Vale die xxiij novembris m°cccc°lvi». expl. (testo): est ab humanis miserijs malisque se iuncta. (70r)
Note: Termina con: «Vale die xxiij novembris m°cccc°lvi». |
Osservazioni
|
«Donatus Acciaiolus Pandulpho Par [sic] salutem»
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Guarini, Girolamo < 1421-ca. 1460 >
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo presente: Hypothesia idest admonitoria ad Hieronymum filium
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Tandem tuas accepi litteras, fili dilecte Hieronyme, quarum adventus (70r)
Note: Termina con: «Telos». expl. (testo): Macte virtute puer nova sic itur ad astra. (72v)
Note: Termina con: «Telos». |
Osservazioni
|
Si riporta il titolo dell'epistola - non senza averla controllata in R. Sabbadini, Epistolario di Guarino Veronese, di cui si offre il riferimento - indicando fra parentesi uncinate le datazioni non espresse tuttavia recuperabili dall'edizione suddetta.
«Guarini Veronensis viri eruditissimi et disertissimi * la parola è scritta in greco. |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Filelfo, Francesco < 1398-1481 >
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo presente: Oratio in Philelphum
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Phanaticam verborum dementiam et vesanas hallucinationes tuas (74r)
Note: Termina con: «Finis.» expl. (testo): et mortem debito cruciatu ac poena torquebit. (82r)
Note: Termina con: «Finis.» |
Osservazioni
|
Si fa riferimento all'edizione a cura di R. Fubini, Opera omnia, IV, p. 714. La data inserita fra parentesi uncinata è stata estrapolata dall'edizione suddetta.
Databile al <1443>. |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Bruni, Leonardo < 1370-1444 >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leonardus Arretinus, citato a 82r
|
Titoli
|
Titolo identificato: Epistola
Note: si vedano le edizioni a cura di T. Tonelli e H. Harth |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Cum pluribus diebus ad balnea fuissem, scripsi ad Nicolaum nostrum (82r)
Note: Termina con: «Vale mi jucundissime Leonarde. Constantiae IIII kalendas junias quo die Hieronymus poenas luit.» expl. (testo): sed nolui esse nimium loquax. (84v)
Note: Termina con: «Vale mi jucundissime Leonarde. Constantiae IIII kalendas junias quo die Hieronymus poenas luit.» |
Osservazioni
|
Per l'epistola si fa riferimento alle seguenti edizioni a cura di T. Tonelli, Poggii Epistolae, I, e a cura di H. Harth, Poggio Bracciolini Lettere, II. La data inserita fra parentesi uncinata è stata estrapolata dall'edizione della Harth.
Tonelli, Libro I, II, indirizzata al Bruni; lettera datata: «Constantiae, IIII kalendas junias quo die Hyeronimus poenas luit» = Costanza, 30 maggio <1416>. Harth, II, IV,6. |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Traianus, Marcus Ulpius < imperatore >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Traianus, citato a 84v
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Epistola
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Modestiam tuam noveram non appetere principatum quem (84v)
Note: Termina con: «Vale.» expl. (testo): perniciem imperij non perges auctore Plutarcho. (84v)
Note: Termina con: «Vale.» |
Osservazioni
|
«Plutarchus Traiano salutem»
|
Autore
|
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Georgius Trapesunt[ius], citato a 85r (aggiunto da altra mano nel margine superiore esterno e parzialmente rifilato nella sua parte finale)
|
Altri nomi
|
Marcello, Giacomo Antonio < sec. 15. >
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Consolatoria
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Saepe numero Jacobe Antoni Marcelle ab alijs quidem rebus (85r)
Note: Termina con: «Vale felix nonis aprilis MCCCCLXI ex Venecijs.» expl. (testo): Illustri Marcellorum genti claritatique tuae deditissimum. (91v)
Note: Termina con: «Vale felix nonis aprilis MCCCCLXI ex Venecijs.» |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Marcello, Giacomo Antonio < sec. 15. >
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Consolatoria
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Non jnepti nec incivilis omnino animi puto. (92r)
Note: Termina con: «Ex Venecijs die jannuarij MCCCCLXI. Finis». expl. (testo): fidei a me praetermissum affirmo. (105v)
Note: Termina con: «Ex Venecijs die jannuarij MCCCCLXI. Finis». |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Marcello, Giacomo Antonio < sec. 15. >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Jacobus Antonius Marcellus eques atque patricius illuster, citato a 106r
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Consolatoria
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Etsi calamitates nostrae nunquam tam sero ad nos perferuntur (106r)
Note: Termina con: «Vale.» expl. (testo): filium amiseris et quod te lugentem videant. (109r)
Note: Termina con: «Vale.» |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Marcello, Giacomo Antonio < sec. 15. >
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Consolatoria
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Apud Euripidem tragicum haud ignobilem. (109v)
Note: Termina con: «Vale felix. Ex Ferraria». expl. (testo): sed consulto sapienter fortiterque omnia agi jntelligamus. (114v)
Note: Termina con: «Vale felix. Ex Ferraria». |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Marcello, Giacomo Antonio < sec. 15. >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Jacobus Antonius Marcellus, citato a 115r
|
Titoli
|
Titolo presente: Consolatoria
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Memini me apud Plutarchum legisse magnanime (115r)
Note: Termina con: «Vale. Verone V jdus sextillis 1461.» expl. (testo): tuis laboribus tuis vigilijs partam consequeris. (119r)
Note: Termina con: «Vale. Verone V jdus sextillis 1461.» |
Osservazioni
|
Ad Illustrem et magnificum militem venetum patritium D. Jacobum Antonium Marcellum jn obitu eius dulcissimj et jnclytj filij Valerij Marcellj, Isotae Nogarolae Consolatoria.
|
Autore
|
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Franciscus Philelfus, citato a 119r
|
Altri nomi
|
Paulus < papa ; 2. >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Paulus secundus Pontifex Maximus, citato a 119r
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Epistola
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Siquis totius rationis atque sui ipsius nescius (119r)
Note: Termina con: «Ex Mediolano XVII kalendas octobres. Anno a natali christiano Millesimo quadringentesimo sexagesimo quarto.» expl. (testo): Et me pro tua innata claementia commendatum habe. (125r)
Note: Termina con: «Ex Mediolano XVII kalendas octobres. Anno a natali christiano Millesimo quadringentesimo sexagesimo quarto.» |
Osservazioni
|
«Franciscus Philelfus Paulo Secundo Pontifici Maximo salutem plurimam dicit»
|
Autore
|
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Franciscus Philelfus eques auratus laureatusque poeta, citato a 125r, 133v
|
Titoli
|
Titolo aggiunto: Carmen elegiatum ad eamdem
Note: si veda G. Antonelli, Manoscritti..., 4, c. 694v, n. XXXIII. |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): [Q]ui putat humanas nullo res ordine duci/ (125r)
expl. (testo): Estque fides qua te numinis instar amo./ (133v)
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Cribelli, Lodrisio
, traduttore
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leodrisius Cribellus, citato a 135r/v
Pius < papa ; 2. >
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo presente: Argonauticon
Titolo presente: Versus XLVI Argonauticum
|
Incipit/Explicit
|
inc. (proemio): Pi pater et coeli claves et iura profundo/ (135r)
Note: alla traduzione del Lodrisio. expl. (proemio): Aspicis ut que tuis praeludant omnia coeptis./ (135v)
Note: alla traduzione del Lodrisio. inc. (testo): [O] rex et vates Pythonis maxime princeps/ (135v)
Note: Termina con: «Orphei finis habet proemium versus XLVI Argonauticum. MCCCLXXV.» expl. (testo): Magnanimi in lectis oeagri splendida mater./ (155r)
Note: Termina con: «Orphei finis habet proemium versus XLVI Argonauticum. MCCCLXXV.» |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Bruni, Leonardo < 1370-1444 >
, traduttore
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leonardus Arretinus, citato a 158r
|
Titoli
|
Titolo presente: Leonardi Arretini traductio in Platonis Gorgiam sive de rhetorica
Titolo identificato: Gorgia
Nomi presenti nei titoli:
Gorgias : Leontinus
|
Incipit/Explicit
|
inc. (argomento): Gorgia Leontino qui primus profiteri ausus est (158r)
expl. (argomento): Respondet Socrates. An est quod dici solet. (158r)
inc. (testo): Belli et pugnae oportere aiunt o Socrates ita participem esse. (158r)
Note: Termina con: «Finis» expl. (testo): ad quam tu me cohortaris, nam nullius est digna, o Callicles. (194r)
Note: Termina con: «Finis» |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Bruni, Leonardo < 1370-1444 >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leonardus orator, citato a 194r
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Epistola
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Rediens nuper ex Florentia Belingerius legatus meus retulit (194r)
Note: Termina con: «Vale.» expl. (testo): nec patere tam honesto desyderio me duitius affici. (194r)
Note: Termina con: «Vale.» |
Osservazioni
|
«Alphonsus rex p(lurimam) s(alutem) d(icit) Leonardo oratori»
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Alfonso <re d'Aragona ; 5. 1396-1458>
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Alphonsus rex, citato a 194r
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Epistola
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Quem non delectat admirabilis virtus tua praestantissime rex (194r)
Note: Termina con: «Vale diu feliciter seculi nostri decus.» expl. (testo): ac destinatum munus tuae sublimitati indicare dignatus. (194v)
Note: Termina con: «Vale diu feliciter seculi nostri decus.» |
Osservazioni
|
«Alphonso regi gloriosissimo Leonardus pl(urimam) salutem d(icit)»
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Alfonso <re d'Aragona ; 5. 1396-1458>
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Alphonsus rex, citato a 194v
|
Titoli
|
Titolo identificato: Epistola
Note: si veda Bruni, Epistolarum Liber IX, I |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Iampridem, serenissime rex, insignem praestantiam mirabilium (194v)
Note: Termina con: «Vale decus seculi nostri.» expl. (testo): Devotio enim summa nescit paucis esse contenta. (196r)
Note: Termina con: «Vale decus seculi nostri.» |
Osservazioni
|
«Alphonso regi gloriosissimo Leonardus pl(urimam) s(alutem)». Si veda: L. Bruni, Epistolarum Liber IX, I, pp. 130-134.
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Ricasoli, Galeotto < 1365-1441 >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Galeottus Ricasolensis, citato a 198r
|
Titoli
|
Titolo presente: Isagogicum moralis disciplinae
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Si ut vivendi, Galeotte, sic etiam bene vivendi cura nobis esset (198r)
Note: Termina con: «Telos.» expl. (testo): operam demus ut boni simus virtutesque exerceamus. (206v)
Note: Termina con: «Telos.» |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Malatesta, Battista <clarissa 1384-ca. 1448>
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Domina Baptista de Malatestis, citato a 206v
|
Titoli
|
Titolo presente: De studijs et litteris
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Compulsus crebro rumore admirabilium virtutum tuarum (206v)
expl. (testo): opinionem meam et currentem ut aiunt ad gloriam cohortari. (213v)
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Bruni, Leonardo < 1370-1444 >
, traduttore
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leonar[dus] Arre[tinus], citato a 213v
|
Titoli
|
Titolo presente: Fabula de Tancredo principe salernitano
|
Incipit/Explicit
|
inc. (lettera di dedica): Cum saepius mecum egisses ut fabulam illam Bocacii de Tancredo (213v)
Note: Termina con: «Vale die XV ianuarii 1436.» expl. (lettera di dedica): dignae videbuntur quae in manus exeant aliorum. (213v)
Note: Termina con: «Vale die XV ianuarii 1436.» inc. (testo): Tancredus fuit princeps salernitanus viri mitis quidem ac benigni (213v)
expl. (testo): funere in eodem sepulchro sepeliri ambos fecit. (218r)
|
Osservazioni
|
Si tratta della traduzione latina della prima novella della quarta giornata del Decamerone di Giovanni Boccaccio. A questo proposito si veda la versione originale dell'autore: a cura di V. Branca, Decameron, IV, 1.
|
Autore
|
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leonardus Arretinus orator, citato a 218r
|
Altri nomi
|
Gonzaga, Gianfrancesco < m. 1444 >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Ioannes Franciscus Gonzaga, citato a 218r
|
Titoli
|
Titolo presente: Urbis conditoribus origineque historia
Titolo identificato: De origine urbis Mantuae
Note: Si veda L. Bruni, Epistolarum Liber X, XXV, pp. 217-229. |
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Non sum nescius, generosissime ductor, cum ab hominibus (218r)
Note: Termina con: «Vale ex Florentia VI kalendas junias 1418. Finis.» expl. (testo): ut sine invidia dicam, inferior. (223r)
Note: Termina con: «Vale ex Florentia VI kalendas junias 1418. Finis.» |
Osservazioni
|
Si veda: L. Bruni, Epistolarum Liber X, XXV, pp. 217-229.
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Bruni, Leonardo < 1370-1444 >
, traduttore
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leonardus Arre[tinus], citato a 223r
|
Titoli
|
Titolo presente: Libellus de disceptatione tyranni et privati
|
Incipit/Explicit
|
inc. (prefazione): Xenophontis philosophi quendam libellum quem ego ingenij (223r)
Note: prefazione del traduttore. expl. (prefazione): studiorum nostrorum nullo modo ausi sumus attingere. (223v)
Note: prefazione del traduttore. inc. (testo): Cum ad Hieronem tyrannum Simonides poeta (223v)
Note: Termina con: «Finis.» expl. (testo): Felix enim cum sis nemo tibi invidebit. (232r)
Note: Termina con: «Finis.» |
Autore
|
|
Altri nomi
|
Bruni, Leonardo < 1370-1444 >
, traduttore
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leonardus Arre[tinus], citato a 232r
Martinus < papa ; 5. >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Pontifex Maximus Martinus, citato a 232r
|
Titoli
|
Titolo presente: In Platonis Phaedonem sive de immortalitate animorum
Titolo presente: Phaedon de animorum immortalitate
|
Incipit/Explicit
|
inc. (prologo): Qui laudant sanctitatem tuam beatissime pater opus certe bonum (232r)
Note: prologo del traduttore. expl. (prologo): Sed iam satis ad interpretationem ipsas accedamus. (233r)
Note: prologo del traduttore. inc. (testo): Ipse affuisti o Phaedon ea die qua Socrates venenum bibit (233r)
expl. (testo): experti sumus optimi et praeterea sapientissimi atque iustissimi. (263r)
|
Autore
|
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Magnus Basilius, citato a 264v, 271r
|
Altri nomi
|
Bruni, Leonardo < 1370-1444 >
, traduttore
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Leonardus Arretinus, citato a 264v, 271r
Arretinus, citato a 264r
Salutati, Coluccio < 1331-1406 >
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Collutius, citato a 264r/v, 271r
|
Titoli
|
Titolo presente: De legendis libris gentilibus
|
Incipit/Explicit
|
inc. (proemio): Ego tibi hunc librum Colluti ex media ut (264r)
Note: Si tratta della dedica del Bruni a Coluccio Salutati. expl. (proemio): in quo animadverte quaeso quanta gravitas sit. (264v)
Note: Si tratta della dedica del Bruni a Coluccio Salutati. inc. (testo): Multa sunt filij quae hortantur me ad ea vobis consulenda (264v)
expl. (testo): quod vos non patiamini nunc recta consilia aspernantes. (271r)
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Albergati, Niccolò <beato 1375 ca.-1443>
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo presente: De Aristotelis summi philosophi vita et moribus
Nomi presenti nei titoli:
Aristoteles
|
Incipit/Explicit
|
inc. (lettera di dedica): Quanta nobis Aristoteles atque adeo generi humano beneficia (271r)
expl. (lettera di dedica): auctoritas huius philosophi et amor augescat. (271v)
inc. (testo): Aristoteles philosophus ex oppido fuit nomine Stagyra (271v)
expl. (testo): doctrina Platonis varia est et incerta. Socrates enim ubique nullo disciplina. (275v)
|
Osservazioni
|
Dal codice non si evince ma l'opera è dedicata a cardinale Niccolò Albergati. A questo proposito si veda: L. Bruni, Vita Aristotelis, in Opere, cit., pp. 504-529, [502-505].
|
Autore
|
|
Altri nomi
|
Mocenigo, Giovanni <doge 1409-1485>
, destinatario
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Joannes Mocenigo, citato a 276v
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Epistola
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Scripsimus superioribus diebus paterna caritate (276v)
Note: Termina con: «Datum Romae 1483 XVI kalendas martij anno pontificatus nostri duodecimo.» expl. (testo): unitis viribus contra immanissimos hostes consulamus. (280v)
Note: Termina con: «Datum Romae 1483 XVI kalendas martij anno pontificatus nostri duodecimo.» |
Osservazioni
|
«Dilecto filio Joanni Mocenigo Venetiarum Duci salutem»
|
Autore
|
Nomi sul manoscritto o aggiunti:
Joannes Mocenigo dux Venetiarum, citato a 280v
|
Altri nomi
|
Sixtus < papa ; 4. >
, destinatario
|
Titoli
|
Titolo elaborato: Epistola
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Apostolicas litteras nuper ad nos delatas sane haud alio (280v)
Note: Termina con: «Datum in ducali nostro palatio die XV martij jndictione prima 1483. Petrus Blanchus». expl. (testo): iustitia constantissime tuebimur. (281v)
Note: Termina con: «Datum in ducali nostro palatio die XV martij jndictione prima 1483. Petrus Blanchus». |
Osservazioni
|
«Sanctissimo et Beatissimo in Christo patri et domino D. Christo digna Dei providentia Sacrosanctae Romanae ac Universalis Ecclesiae Summo Pont. Joannes Mocenigo Dux Venetiarum et caetera, pedum oscula beatorum.»
|
Incipit/Explicit
|
inc. (testo): Nescio certe Reverendissime atque amplissime (282r)
expl. (testo): plane restituturum sine ulla dubietatione confidimus. (283v)
|
Non a stampa
|
Ferrara, Biblioteca Comunale Ariostea, Codices Manuscripti Bibliothecae Pub. Ferrariensis, 1815, pp. 190-191. [= P. Cavalieri]
Ferrara, Biblioteca Comunale Ariostea, Manoscritti della Biblioteca di Ferrara illustrati e descritti, in Busta Antonelli 4, cc. 693-696.
Ferrara, Biblioteca Comunale Ariostea, Manoscritti di vario argomento non istorico ferrarese, in Busta Antonelli 9, schede nn.127, 139, 157, 159, 160, 161, 162, 166, 167, 193, 208; altre notizie si ritrovano alle cc. 125r, 212v, 215r, 211r, 216r, 228v-229r.
Ferrara, Biblioteca Comunale Ariostea, Catalogo Manoscritti Classe II, (dattiloscritto) n. 135.
|
A stampa
|
F. A. Zaccaria, Iter litterarium per Italiam ab anno MDCCLIII ad annum MDCCLVII, Venezia, Sebastiano Coleti, 1762, p. 161, IX, n. 21.
P. Cavalieri, Notizie della Pubblica Biblioteca di Ferrara, Ferrara, Tipografia Bianchi e Negri, 1818, p. 144-159.
H. Stein, Une visite à la Bibliothèque Communale de Ferrare, in "Le Bibliographe Moderne", XI (1907), 4-5, p. 235.
P. O. Kristeller, Iter Italicum, London-Leiden, 1963, I, pp. 57-58.
R. Sabbadini, Epistolario di Guarino Veronese, Venezia, R. Deputazione Veneta di Storia Patria, 1915-1919, rist. anastatica, Torino, Bottega d'Erasmo, 1967, voll. I-III.
A. E. Quaglio, Leonardo Giustinian in una silloge ferrarese di rime quattrocentesche, in "Rivista di Letteratura Italiana", I (1983), 2, pp. 311-376, [335].
A. Chiappini, Fermenti umanistici e a stampa in una biblioteca ferrarese del secolo XV, in Libri manoscritti e a stampa da Pomposa all'Umanesimo, a cura di L. Balsamo, Firenze, Leo S. Olschki, 1985, p. 210.
F. Barbaro, Epistolario I. La tradizione manoscritta e a stampa, a cura di C. Greggio, Firenze, Leo S. Olschki Editore, 1991, p. 181.
F. Barbaro, Epistolario II. La raccolta canonica delle «Epistole», a cura di C. Greggio, Firenze, Leo S. Olschki Editore, 1999.
I manoscritti datati di Ferrara, a cura di G. P. Mantovani e S. Rizzi, Firenze, SISMEL Edizioni del Galluzzo, 2017, p. 118.
|
Fonti
|
Leonardi Bruni Arretini Epistolarum Libri VIII, Firenze, Ex Typographia Bernardi Paperinii, 1741.
P. Cavalieri, Notizie della Pubblica Biblioteca di Ferrara, Ferrara, Tipografia Bianchi e Negri, 1818, p. 144-159.
Poggii Epistolae, a cura di T. Tonelli, rist. anastatica, Torino, Bottega d'Erasmo, 1963, voll. I-II, dall'ed. di Firenze 1832-1859; fa parte di Opera omnia a cura di R. Fubini.
Poggius Bracciolini, Opera omnia, a cura di R. Fubini, Torino, Bottega d'Erasmo, 1969, IV.
Poggio Bracciolini, Lettere, a cura di H. Harth, Firenze, Leo S. Olschki Editore, 1984, vol. II.
Guarini Veronensis Carmina, a cura di A. Manetti, Istituto Universitario di Bergamo, 1985.
F. Barbaro, Epistolario II, cit.
L. Bruni, Oratio in hypocritas, in Opere letterarie e politiche, a cura di P. Viti, Torino, UTET, 1996, pp. 304-331.
L. Bruni, Oratio in funere Othonis adulescentuli, in Opere, cit., pp. 397-409.
L. Bruni, Isagogicon moralis discipline, in Opere, cit., pp. 195-241.
L. Bruni, De studiis et litteris, in Opere, cit., pp. 243-279.
L. Bruni, Vita Aristotelis, in Opere, cit., pp. 504-520, [501-529].
G. Boccaccio, Decameron, a cura di V. Branca, Milano, Arnoldo Mondadori Editore, 1998.
L. Ughi, Dizionario storico degli uomini illustri ferraresi, Ferrara, Per gli Eredi di Giuseppe Rinaldi, 1804.
A proposito di Guarino Veronese si veda: R. Sabbadini, Vita di Guarino Veronese, Genova, Tipografia del R. Istituto Sordo-Muti, 1891.
R. Sabbadini, La scuola e gli studi di Guarino Guarini Veronese, Catania, Tip. Francesco Galati, 1896.
G. Garollo, Dizionario Biografico Universale, Milano, Ulrico Hoepli, 1907, I-II.
G. Bertoni, Guarino da Verona fra letterati e cortigiani a Ferrara (1429-1460), Ginevra, Leo S. Olschki, 1921.
Enciclopedia Cattolica, Città del Vaticano, Ente per l'Enciclopedia cattolica e per il libro cattolico, 1948-1954, 12 voll.
Enciclopedia Italiana di scienze, lettere ed arti, Roma, Istituto della Enciclopedia Italiana, 1949-1950, 35 voll. (ristampa fotolitica dell'ed. 1929-1937).
Vespasiano da Bisticci, Vite di uomini illustri del secolo XV, a cura di P. D'Ancona e E. Aeschlimann, Milano, Ulrico Hoepli, 1951.
Dizionario biografico degli italiani, Roma, Istituto della Enciclopedia italiana, 1960-.
F. Pasini Frassoni, Dizionario Storico-Araldico dell'antico Ducato di Ferrara, Bologna, Forni, 1969.
Dizionario di antichità classiche di Oxford, a cura di N. G. L. Hammond, H. H. Scullard; edizione italiana a cura di M. Carpitella, Roma, Edizioni Paoline, 1981.
Ch. M. Briquet, Les filigranes. Dictionnaire historique des marques du papier, Leipzig, ed. Verlag von Karl W. Hiersemann, 1923; ristampa 1984, Hildesheim-Zurich-New York, Georg Olms Verlag.
A. Derolez, Codicologie des manuscrits en écriture humanistique sur parchemin, II, Catalogue, Turnhout, Brepols, 1984, [sub Fiche-mémento].
M. A. Guarini, Compendio historico dell'origine, accrescimento e prerogative delle chiese, e luoghi pij della città, e diocesi di Ferrara, rist. anastatica, Litografia LI. PE., Il Bibliofilo, 1993 (ripr. dell'ed.: In Ferrara, presso gli heredi di V. Baldini, 1621).
A. Borsetti, Supplemento al Compendio historico, rist. anastatica, Litografia LI. PE., Il Bibliofilo, 1993, (ripr. dell'ed.: In Ferrara, per G. Bolzoni Giglio, 1670).
Indice Biografico Italiano, a cura di Tommaso Nappo, Paolo Noto, Munchen, London, New York, Paris, ed. K. G. Saur Verlag, 1993, 4 voll.
La Piccola Treccani, Dizionario Enciclopedico, Roma, Istituto della Enciclopedia Italiana, 1995-1997, 12 voll.
L. Chiappini, Gli Estensi. Mille anni di storia, Ferrara, Corbo Editore, 2001.
Per Carlo Zeno si veda: Dizionario biografico degli italiani, LVII, p. 251-252, alla voce Giustinian Leonardo; IBI, 4, p. 1433.
|
Progetto
|
Manoscritti Biblioteca Ariostea, Ferrara
|
Autore della scheda
|
Mirna Bonazza
|
Ultima modifica
|
Mirna Bonazza
|
Tipologia
|
Scheda di prima mano
|
Data di creazione
|
24/09/2008
|
Ultima modifica
|
09/04/2020
|
CNMS
|
CNMS\0000031497
|
Biblioteche | Dettaglio |
---|---|
Biblioteca comunale Ariostea - Ferrara
|
Viale Castro Pretorio, 105
00185 ROMA
Telefono: +39 06/4989424 +39 06/49210425
Posta Elettronica Certificata (PEC): ic-cu@pec.cultura.gov.it
E-mail del servizio: ic-cu.manus@cultura.gov.it
Via del Collegio Romano, 27
00186 Roma
Numero Verde: 800 99 11 99
URP: +39 06/6723 2101 - 2022 - 2970
Centralino MIC: +39 06/67231