Ricerca Manoscritti

Mantova, Biblioteca comunale Teresiana, Manoscritti, 650 (E.V.14)

Membranaceo; fascicoli legati; 1091-1110 data stimata; cc. I + 122 + I;

Identificatore
CNMD\0000275806
Dimensioni
mm 391 x 271 (f. 12)
Decorazione
Decorato
Legatura
Legatura presente
Datazione: 1773;
Storia del manoscritto
Data di entrata in biblioteca: 1797
Trascrizione/descrizione di elementi storici: L'indice di mano di Cristoforo di Valsassina, posto al f. [1]r non numerato iniziale va considerato unitamente a quello posto al f. IIv del ms. 527 della Biblioteca del Seminario Vescovile di Padova, col quale questo codice costituiva un unicum, smembrato dallo stesso Cristoforo per motivi di maneggevolezza, secondo quanto egli annotò nel ms. padovano. Al margine superiore del f. [1]r non numerato iniziale si legge la nota quattrocentesca "Sancti Benedicti de Padolirone" seguita dalla segnatura 208 tra cediglia; al margine superiore del f. 1r si legge la nota quattrocentesca "Liber Sancti Benedicti de Padolirone"; al f. 130vB, in calce al testo finale, si trova la nota "Iste liber est monasterii Sancti Benedicti de Padolirone". Timbro ovale a inchiostro nero della I.R. Biblioteca di Mantova al f. [1]r. Sul dorso è impressa in oro a caratteri maiuscoli l'intitolazione, parzialmente coperta dal cartellino con la segnatura corrente: D. AUGUSTINI TRACT. VARII & EPISTOL[AE]; sul piatto anteriore è impressa analogamente la lettera Z, sopra una precedente Y. Legatura in pelle su assicelle con borchie e due fermagli sul taglio davanti.
Antiche segnature:
208 (al margine superiore del f. [1]r non numerato; catalogazione quattocentesca),
MS. n.° 11 (al f. Ir; catalogazione settecentesca)

Nomi legati alla descrizione esterna:
Osservazioni
Cartulazione della metà del secolo XV, in cifre prevalentemente arabe, ma romani i nn. I, V, XI-XII, XV, XX, CXII-CXV; non numerato il figlio iniziale e omessi i numeri 101-109; bianco il f. 45v; al f. 50vB si legge la mano di nota coeva "Hic deest" che segnala una lacuna di testo; bianca anche la colonna B del f. 81v. Il codice risulta fattizio, costituito di parti sezioni, coeve e prodotte nello stesso ambito, corrispondenti ai ff. [1]-45, ff. 46-81, ff. 82-130, separate da spazi bianchi e con alcuni elementi estrinseci leggermente differenti. Fascicolazione: 1-5/8, 6/6, 7-10/8, 11/4, 12-16/8; richiami in genere caduti per rifilatura. Scrittura minuscola carolina, di modulo medio, di una mano posata ai ff. [1]vA-81vA, di una o più mani assai meno regolari ai ff. 82rA-130vB; notabilia, serpentine, maniculae (del secolo XIV?) ai ff. 120rB e 124rB; note coeve e di mani databili al secolo al secolo XV (f. 47vA). Rubriche in rosso, anche in alfabeto misto; ritocchi e sottolineature in rosso ai ff. 69rA-85rB. L'attività di questo gruppo di miniatori che alternano motivi propri dello scriptorium con elementi allogeni può essere collocata tra la fine del XI e inizio XII secolo, quando i modelli diffusi dalle bibbie atlantiche entrano a far parte del repertorio dell'area matildica. Esemplare digitalizzato.
Contenuti
Autore
Titoli
Titolo presente: Incipit tractatus primus sancti Augustini de die lucis qui est dominica prima ferie sancti Pasche. De interpretazione epistule primae sancti Iohannis apostoli et evangeliste ad Parthos (f. [1]vA)
Titolo identificato: In Ioannis epistulam ad Parthos tractatus X
Incipit/Explicit
inc. (testo): Meminit sanctitas vestra evangelium secundum Iohannem (f. [1]vA)
expl. (testo): Quia diffunditur ista remissio peccatorum per omnes gentes. [Rubrica]: Explicit tractatus sancti Augustini episcopi (f. 45rB)
Note: [aggiunta del secolo XV]: super epistulam Iohannis

Autore
Titoli
Titolo presente: Incipit liber sancti Augustini episcopi contra Manicheos (f. 46rA)
Titolo identificato: De Genesi contra Manichaeos
Incipit/Explicit
inc. (testo): Et benedixit illa Deus dicens: Crescite et multiplicamini et replete aquas (f. 51rA)
expl. (testo): ... et factum est mane dies quartus (f. 50vB)
inc. (testo): Si eligerent Manichęi quos deciperent elegeremus (f. 46rA)
expl. (testo): ... tractationes quę michi videbantur exposui. Amen. [Rubrica]: Explicit tractatus sancti Augustini de Genesi. (f. 69rA)
Titoli
Titolo presente: Incipit liber lucidarius compilatus ex sententiis sanctorum patrum per modum interrogantis discipuli et magistri respondentis. Cap. De Deo omnium et creatore (f. 69rA)
Titolo identificato: Sententiae sanctorum Patrum
Incipit/Explicit
inc. (testo): Aurum et argentum non est mecum quod autem habeo ... [Act. 3, 6]. Idest sententias sanctorum patrum ex magno campo scripturarum studiose exceptas (f. 69rA)
expl. (testo): ... fides est sperantium substantia, conventio ręrum que non videtur. (f. 81vA)
Autore
Titoli
Titolo presente: In nomine Sanctę Trinitatis incipit liber sancti Augustini de unitate Trinitatis ex disputatione habita cum Feliciano heretico (f. 82rA)
Titolo identificato: Contra Felicianum Arianum de unitate Trinitatis
Incipit/Explicit
inc. (testo): Extorsisti michi, dilectissime fili, ut de unitate Trinitatis quę perfectus Deus (f. 82rA)
expl. (testo): ... cum iustis retribuerit mercem (f. 90vA)
Autore
Titoli
Titolo presente: Epistola Augustini ad Dardanum de presentia Dei (f. 90vA)
Titolo identificato: Epistula 187 (ad Dardanum) De praesentia Dei Volusiano (Ep. 135)
Incipit/Explicit
inc. (testo): Fateor me, frater dilectissime Dardane, illustrior michi in karitate Christi (f. 90vA)
expl. (testo): verissima, planissima, felicissima est. [Rubrica]: Explicit epistola sancti Augustini ad Dardanum. (f. 94vA)
Note al testo
Incompleto. Capp. I-VI
Autore
Titoli
Titolo presente: Incipit epistola Volusiani ad Augustinum (f. 94rA)
Titolo identificato: Epistula 135 (Volusianus ad Augustinum)
Incipit/Explicit
inc. (testo): Domino vere sancto ac merito venerabili patri Augustino episcopo, Volusianus. Petis a me, vir probitatis iustitieque, documentum ut aliquam (f. 94vA)
expl. (testo): ... divitatis summa tueatur, domine vere sanctę ac merito venerabilis pater. [Rubrica]: Explicit epistola Volusiani ad Augustinum (f. 95rA)
Autore
Titoli
Titolo presente: Incipit rescriptum Augustini ad Volusianum de virginitate sanctę Marię (f. 95rA)
Titolo identificato: Epistula 137 (ad Volusianum)
Incipit/Explicit
inc. (testo): Domino illustri et merito insigni ac prestantissimo filio Volusiano Augustinus in Domino salutem. Legi litteras tuas, in quibus vidi magni cuiusdam dialogi specimen (f. 95rA)
expl. (testo): ... prestantiam vestram multum salutat. [Rubrica]: Explicit epistola. (f. 99vB)
Autore
Titoli
Titolo presente: Incipit sermo sancti Augustini dictum in Patrem et Filium et Spiritum Sanctum (f. 99vB)
Titolo identificato: Commentarius in Symbolum apostolorum
Incipit/Explicit
inc. (testo): Michi quidem, fidelissime papa Damase, adscribendum animus tam non est cupidus quam nec idoneus (f. 99vB)
expl. (testo): ... liberari vero a confusione et obprobrio eterno. Per Christum Dominum ... (f. 119rB)
Autore
Titoli
Titolo presente: Aurelii Augustini ad Cosentium de mendacio liber incipit (f. 119rB)
Note: Titolo aggiunto al marg., nel sec. XV?: Contra mendatium.

Titolo identificato: Contra mendacium, I-XX
Incipit/Explicit
inc. (testo): Multa mihi legenda misisti, Cosenti frater karissimę, quibus rescriptum preparo (f. 119rB)
expl. (testo): et quando sola erit, nemo peccabit (f. 130vB)
A stampa
Cfr. Catalogo dei manoscritti polironiani. III. Biblioteca Comunale di Mantova (mss. 226-381) e codici polironiani in altre biblioteche, a cura di Corrado Corradini, Paolo Golinelli e Giuseppa Z. Zanichelli, con la collaborazione di Raffaella Perini, Susanna Polloni e Gaia Sofia Saiani, Patron, Bologna 2018, CCCLXX, 392-395.
Progetto
Catalogazione dei manoscritti della Biblioteca comunale Teresiana di Mantova
Autore della scheda
Federica Bianchi
Ultima modifica
Federica Bianchi
Tipologia
Recupero
Data di creazione
30/10/2018
Ultima modifica
20/03/2019
CNMS
CNMS\0000196443
Biblioteche Dettaglio
Biblioteca comunale Teresiana - Mantova