Ricerca Manoscritti

https://omnes.dbseret.com/montecassino/iiif/2/IT-FR0084_0318_0297_pa_0291/full/136,/0/default.jpg
Cassino, Biblioteca statale del Monumento nazionale di Montecassino, Manoscritti , Cod. 318

Membranaceo, guardie cartacee; fascicoli legati; 1070-1100 data stimata Era cristiana, ; cc. II + 150 + I; paginazione moderna a matita, in cifre arabe, posta nell'angolo superiore esterno di ciascuna pagina

Identificatore
CNMD\0000313052
Dimensioni
mm 260 x 165 (f. 235/236)
Fascicolazione

18 (pp. 1-16), 28 (pp. 17-32), 38 (pp. 33-48), 48 (pp. 49-64), 58 (pp. 65-80), 68 (pp. 81-96), 78 (pp. 97-112), 88 (pp. 113-128), 98 (pp. 129-144), 108 (pp. 145-160), 118 (pp. 161-176), 128 (pp. 177-192), 138 (pp. 193-208), 148 (pp. 209-224), 158 (pp. 225-240), 168 (pp. 241-256), 178 (pp. 257-272), 188 (pp. 273-288), 194 (pp. 289-296), 202 (pp. 297-300).

Inizio fascicoli lato pelo, con rispetto della regola di Gregory. 

Segnatura dei fascicoli
Poste nel margine inferiore interno dell'ultima pagina di ciascun fascicolo, in cifre romane, tracciate a colori, da I (p. 16), a XVIII (p. 288).
Rigatura
A secco.
Specchio di scrittura
mm 12 [211] 37 × 15 / 5 [105] 5 / 35 (p. 235).
Righe
rr. 26/ll. 26 (p. 235).
Disposizione del testo
1 colonna.
Scrittura e mani
Scrittura: Beneventana
Descrizione: Di una sola mano.
Decorazione
Decorato
Pagine illustrate: Presenza di pagine illustrate a pp. 26, 30, 31, 32, 50, 51, 91, 119-120, 121, 165-166, 177, 179, 181, 185, 189, 193, 201, 205, 206, 213, 217, 218, 220, 222, 229-233, 291, 295.
Iniziali: Presenza di iniziali semplici
Iniziali ornate: Presenza di iniziali ornate con segno alfabetico
Iniziali fitomorfe: Presenza di iniziali fifomorfe
Altri elementi:
Disegni: Presenza di disegni a pp. 12, 69, 240
Notazione Musicale
Presenza di notazione musicale a pp. 50, 51, 74, 78, 79, 81, 86-90, 117, 118, 122-124, 126, 128-156, 171, 179, 180, 183-185, 191-193, 195, 196, 202, 203, 207, 216, 238-241, 243-285, 291, 292
Tipologia: neumatica
Colori:
Numero:
Legatura
Legatura presente
Datazione: 1950-1960; Era cristiana
Origine: Legatura di restauro (Istituto centrale di patologia del libro).
Materia delle assi o dei quadranti: Assi in cartone
Materia della coperta: Coperta in pelle
Storia del manoscritto
Trascrizione/descrizione di elementi storici: Originariamente, a p. 300, nel margine superiore esterno: «Liber Sancte Marie de Albaneto» (sec. XIII), ora del tutto rifilata; sul dorso dell'antica legatura, «Sancta Maria de Albaneto» (Dell'Omo M., Descrizione). A f. Ir, nota di Giovanni Battista Federici (archivista di Montecassino, † 1800): Seculi XI Codex. De eo nonnulla effatur Placidus Federici in Rerum Pomposianarum Historia pag. 300 atque Martinus Gerbert inter Scriptores de Musica tom. tom. I. pag. 243 qui ex hoc codice protulit Opusculum Tonarii d. Oddonis Abbatis pag. 248 et Caput 95 Codicis vero meminit etiam ibid. pag. 103 et pag. 192 ac tom II pag. 1. A f. Iv, nota di Ottavio Fraja-Frangipane (archivista di Montecassino, † 1843): Continentur in hoc codice variorum Auctorum Tractatus de Musica. Pag. 1. Micrologus qui hic legitur est Caput XX Michrologi Guidonis, paucis exceptis Lectionibus variantibus. Vide Gerbert Scriptores Ecclesiastici de Musica Sacra Tom. II. pag. 23. Pag. 2. A capitulo LI huius indicis usque ad caput LXXXVIIII, idest a pagina 70 ad pagina 90 continetur Musica Enchiriadis Hucbaldi monachi Elnonensis; sed desideratur finis. Vide Gerbert op. cit. T. I. pag. 152. A pag. 121 ad pag. usque ad pag. 124 habentur Octo toni Domni Oddonis abbatis; et pag. 126 reperitur prooemium Tonarii eiusdem Oddonis; quae excerpsit et edidit Gerbert loc. cit. T. I. pag. 248 et pag. 156 [et pag. 156 depennato] Pag. 156. Incipit Michrologus Widonis Aretini, qui conferri potest cum Edit. sup. citata Gerberti T. I. pag. 2. Codex noster exhibet quadraginta novem capita. A f. Ir, nota di Andrea Caravita (archivista di Montecassino, † 1875): Initiales depictae plurimum conveniunt cum illis codicis 420 (Breviar. antiquum) Codex S. Marie de Albaneta ut ex ultimo folio. Ivi anche le dimensioni del codice, scritte a matita (265/165). Sullo stesso foglio, le precedenti segnature: Littera S, depennata e sostituita con NN, depennata e sostituita ulteriormente da Q da Caravita. A f. Iv, aggiunta di Ambrogio Amelli (archivista di Montecassino; † 1933): ex quibus caput XXV (pag. 195) continet Regulas Musicas. Confr. M. Gerbert. op. cit. tom. I pag. 25. Un'altra mano ha corretto a matita il numero del tomo in II.

Nomi legati alla descrizione esterna:
Stato di conservazione e restauro
Stato di conservazione: Cattivo: strappi marginali, gravi perforazioni dovute all'inchiostro.
Restauro: Ha subito interventi di restauro;
Contenuti
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Michrologus.
Note: cap. XX.

Titolo presente: Michrologus. (p. 1)
Titolo elaborato: Prologo.
Incipit/Explicit
inc. (prologo): In nomine Domini. Incipit Michrologus id est brebi sermo in musica, quomodo ex malleorum sonitu sit inventa (per Platonem philosophum). Erant antiquitus instrumenta incerta. (p. 1)
expl. (prologo): quorum summa sapientia per cuncta viget saecula. Amen. Explicit Michrologus. (p. 2)
Note al testo
si apre con questo testo la prima sezione del manoscritto, contenente l'antologia di testi riguardanti la musica e la cosmologia e che si estende fino a p. 156.
Osservazioni
Rusconi (a cura di), Guido d'Arezzo, 60.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo elaborato: Indice.
Incipit/Explicit
inc. (indice): Incipiunt capitula I. De sapientia musicae artis. (p. 2)
expl. (indice): Item tonora per ordinem cum suis differentis quos habemus honorifice emendatos. Expliciunt capitula. (p. 6)
Osservazioni
La Fage, Essais, 393-394; Bibliotheca Casinensis, V, 103-105.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Incipit liber. In primis de sapientia musicae artis, qualis debet esse qui habere voluerit. I. (p. 6)
Titolo elaborato: Cap. I.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Studiositas peritis musicae artis. (p. 6)
expl. (testo): precipimus enim de istis qui tale egerint anathematizetur. (p. 7)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 207-208.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Ut non in superbia se erigat, qui ars musicorum agere debet. II. (p. 7)
Titolo elaborato: Cap. II.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Poetarum et musicorum artes ita agere debent. (p. 7)
expl. (testo): noli iter agere cum iniquo ne eius semita tibi notum faciat. (p. 10)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 208-211.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De musica quomodo per beatum Gregorium fuit primitus inventa. III. p. 1. (p. 10)
Titolo elaborato: Cap. III.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Beatissimus namque Gregorius (p. 10)
expl. (testo): et tabulae relictae de naufragio parum quod et sciunt et possunt. (p. 17)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 211-215.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Vita S. Gregorii Magni.
Note: II, 6-10.

Titolo presente: De scola cantorum quomodo in Sancta Romana Ecclesia modulariter constituit. IIII. . (p. 17)
Titolo elaborato: Cap. IV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Deinde in domo Domini more sapientissimi Salomonis (p. 17)
expl. (testo): levitatem videar preterisse – ut bona quae viderit discere contempnat. (p. 20)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 215-217. PL 75, 90-92.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: De animae ratione liber.
Titolo presente: De neumis et organis sive tintinnabulis et enchirium musicae. V. (p. 20)
Titolo elaborato: Cap. V.
Incipit/Explicit
inc. (primo testo): Similare possumus hoc in avibus. (p. 20)
expl. (primo testo): in aula sancta tua in saecula saeculorum. Amen. (p. 25)
inc. (ultimo testo): Anima est dum vivificat. Spiritus est dum contemplatur (p. 25)
Note: preceduto da: Sententia de VII dona Sancti Spiritus in homine.

expl. (ultimo testo): Ratio est dum discernit. Memoria est dum recordat (p. 25)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi, Tractatuli, 217-219.
Cymbala, 56-57 (pp. 23, l. 14-5, l. 3: Inc., Tintinnabulis hoc modo, Expl., sicut ipsa ars docet).
PL, 101, col. 644, Alcuinus, De animae ratione liber, XI, (p. 25: Inc., Anima est dum vivificat, Expl., memoria est dum recordat).
Titoli
Titolo presente: De metrica qui ibi pertinet secundum mensuram et metrorum Grecorum. VI. (p. 25)
Titolo elaborato: Cap. VI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Summum bonum. Magnum bonum. Bonum tantum (p. 25)
expl. (testo): exi Lazare, vocat te Christus. (p. 29)
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De septe signacula libri aperta sunt a Iohannes evangelista et reserata. VII. (p. 29)
Titolo elaborato: Cap. VII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Vicit Leo de tribu Iuda. (p. 29)
expl. (testo): clausa atque signata aperuit atque reseravit. (p. 29)
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De mensura fundamenta terrae et aquae et aer et caelum et sol et de luna. VIII. (p. 29)
Titolo elaborato: Cap. VIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Qui metricam artem scire vult. (p. 29)
expl. (testo): nisi finem mundi et vitam hominis. (p. 33)
Osservazioni
Gribaudi, Un capitolo.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De quattuor ebrietatibus et III sunt quod non prosunt ullo modo. VIIII. . (p. 33)
Titolo elaborato: Cap. IX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Audi fili: quattuor ebrietates sunt in mundo (p. 33)
expl. (testo): quantoque plus eam intellegerit tanto amplius sitit. (p. 41)
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De similitudine mundi. X. (p. 41)
Titolo elaborato: Cap. X.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Mundus ita est factus in rotunditatem (p. 41)
expl. (testo): et ita auferet peccata mundi. (p. 41)
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: De natura rerum.
Note: XXXI. De arcu, 2.

Titolo presente: De arcus quadricolori. XI. (p. 41)
Titolo elaborato: Cap. XI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Arcus quadricolori enim est (p. 41)
expl. (testo): peccatores cremandi sunt in inferno. (p. 42)
Osservazioni
Fontaine (a cura di), Traité, 284-287.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De septenis rotis in rotunditate cumversos. XII. (p. 42)
Titolo elaborato: Cap. XII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): He contra regitur figura quae fingitur rotunda (p. 42)
expl. (testo): repetuntur versos. (p. 42)
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De interrogatione et responsione diapason. XIII. (p. 42)
Titolo elaborato: Cap. XIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Diapason quid est? R. Diapason est quaelibet vox (p. 42)
expl. (testo): dissimiles voces in quibus omnibus fieri valet. (p. 43)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 33-34.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De interrogatione et responsione de diapente. XIIII. (p. 43)
Titolo elaborato: Cap. XIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Diapente quid est? R. Vox quaelibet (p. 43)
expl. (testo): continuis tonis et semitonis ut in voce. VIa. (p. 43)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 34.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De interrogatione et responsione de diatessaron. XV. (p. 43)
Titolo elaborato: Cap. XV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Diatessaron quid est? R. Pronuntiatio est quae constat (p. 43)
expl. (testo): et fines distinctionum spatium atque sillabarum disiuncgit. (p. 44)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 34-37.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Institutiones.
Note: II, V, 1-6, De musica.

Titolo presente: Sermo Gaudentii de cantu musicae. XVI. (p. 18)
Titolo elaborato: Cap. XVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Gaudentius quidam de musica scribens (p. 44)
expl. (testo): organi pandiria et cetera huiusmodi. (p. 46)
Osservazioni
Mynors (a cura di), Institutiones, 142-144.
Titoli
Titolo presente: De tonis qui sunt constitutionis armoniae. XVII. (p. 46)
Titolo elaborato: Cap. XVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Tonus quid est? Tonus est constitutionis armoniae (p. 46)
expl. (testo): O mors. Resurrexit. Nunc. (p. 46)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 220.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Declaratio toni vel plagi sive medi. XVIII. (p. 46)
Titolo elaborato: Cap. XVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Tonus est vocis armoniae id est vox arti modulata (p. 46)
expl. (testo): et nesciunt illorum claves sed per tonibus non fallitis. (p. 47)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 220-221.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De auctoritate tonora. XVIIII. (p. 47)
Titolo elaborato: Cap. XIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Nonannoeane fratres karissimi non pretermittere oportet (p. 47)
expl. (testo): ita sic est quasi blandimentum. (p. 47)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 221.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De simphoniae sex. XX. (p. 47)
Titolo elaborato: Cap. XX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Haec sunt simphoniae sex (p. 47)
expl. (testo): et plagis licebat usque ad VIam sonet intendere. (p. 47)
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Institutiones.
Note: II, V, 7, De musica.

Titolo presente: De temperamentum simphoniae. XXI. (p. 47)
Titolo elaborato: Cap. XXI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Simphonia est temperamentum sonitus gravis ad acutum (p. 47)
expl. (testo): ex ratione tetraeplasian fit autem personitus XVIm. (p. 48)
Osservazioni
Mynors (a cura di), Institutiones, 144-145.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De aedificia musicorum. XXII. (p. 48)
Titolo elaborato: Cap. XXII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quot sunt edificia musicorum? VII. Quae? Tonis simphoniis (p. 48)
expl. (testo): Organi sunt melodiis perstrepentes voces compositionis. (p. 49)
Osservazioni
La Fage, Essais, 399-400. Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 221-222.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De IIIIor modis monocordi. XXIII. (p. 49)
Titolo elaborato: Cap. XXIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quattuor modis monocordi corda sibi conceditur (p. 49)
expl. (testo): quia trinus et unus dicitur Deus. Monocordum. (p. 50)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 222-223.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Monocordo ex omni genere musicorum. XXIIII. (p. 50)
Titolo elaborato: Cap. XXIV.
Incipit/Explicit
inc. (primo testo): Trinum et unum pro nobis miseris Deum precemur. (p. 50)
expl. (ultimo testo): Christus protegat omnes. (p. 50)
Note: Testo e melodia regolano le sillabe di solmisazione: an, chi, tho, gen, mi, lux.

inc. (ultimo testo): Ante solem et lunam (p. 50)
expl. (primo testo): ad preces intende Domine nostras (p. 50)
Note: Testo e melodia regolano le sillabe di solmisazione: tri, pro, de, nos, te, ad.

Osservazioni
Smits van Waeseberghe, De musico-paedagogico, 101, 104.
A p. 50, testo e melodia regolano le sillabe di solmisazione: tri, pro, de, nos, te, ad (Trinum et unum pro ... intende Domine nostras); an, chi, tho, gen, mi, lux (Ante solem et lunam ... protegat omnes). A lato, tabella della notazione alfabetica disposta a spirale (Amelli, Monachordum, tav. successiva alla p. 48).
A p. 51 (Monocordo ex omni genere musicorum. XXIIII.):
tabella con intestazione: Sce ma te sunt no mi na lit te ra rum; melodia notata su linea con il sistema di solmisazione mediante le sillabe: tri, pro, de, nos, te, ad. Schema comparativo dei due sistemi di solmisazione: 1) tri, pro, de, nos, te, ad; 2) an, chi, tho, gen, mi, lux.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Quomodo poni devemus ad neumatizandum. XXV. (p. 51)
Titolo elaborato: Cap. XXV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): In deca cordarum possumus totum antiphonarium neumatizare. (p. 51)
expl. (testo): etiam providus neumatizator aliquando non plus de VII et alibi VIII ita et facere debet. (p. 52)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 223.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: : Declaratio nomina tonorum. XXVI. (p. 52)
Titolo elaborato: Cap. XXVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Autentus protus hoc est auctoritate primi toni (p. 52)
expl. (testo): vel organorum atque cordarum vel scematarum. (p. 53)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 224.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: De nuptiis Philologiae et Mercurii.
Note: lib. IX.

Titolo presente: De sonitibus in modulationibus. XXVII. (p. 53)
Titolo elaborato: Cap. XXVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Dico certissime quicquid sonuerit (p. 53)
expl. (testo): idem plerumque appellatur sonus. (p. 53)
Osservazioni
Ramelli (a cura di), Le nozze, 666, nn. 930-993.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: De nuptiis Philologiae et Mercurii.
Note: lib. IX.

Titolo presente: De tonibus secundum Greca distinctiones. XXVIII. (p. 53)
Titolo elaborato: Cap. XXVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Toni vero sunt sicut supradictum est VIII° (p. 53)
expl. (testo): gracilis et recta modulationis extenditur. (p. 54)
Osservazioni
Ramelli (a cura di), Le nozze, 666-668, nn. 931-932.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: De nuptiis Philologiae et Mercurii.
Note: lib. IX.

Titolo presente: De prima voce velut sonitus totius parente dicemus. XXVIIII. (p. 54)
Titolo elaborato: Cap. XXIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Omnis vox in duo genera id est species dividetur (p. 54)
expl. (testo): cum ex intimo quidam spiritu traitur. (p. 55)
Osservazioni
Ramelli (a cura di), Le nozze, 672-674, nn. 937-940.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Institutiones.
Note: II, V, 9-10, De musica.

Titolo presente: De quaestionibus sirenae cantus. XXX. (p. 55)
Titolo elaborato: Cap. XXX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Nam ut Cyrphet lyra syrenarum cantus (p. 55)
expl. (testo): et aures modulatione permulcet id est delectat. (p. 55)
Osservazioni
Mynors (a cura di), Institutiones, 148-149.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Institutiones.
Note: II, V, 8.

Titolo presente: De nomina tonorum XVm secundum Grecos et eorum divisiones. XXXI. (p. 55)
Titolo elaborato: Cap. XXXI.
Incipit/Explicit
inc. (primo testo): Ypodorius. Ypoiastius. Ypofrigius. Ypoeolius (p. 55)
Note: Cassiodoro, Institutiones.

expl. (primo testo): et ypodorius omnium gravissimus est. (p. 58)
Note: Cassiodoro, Institutiones.

inc. (ultimo testo): Quomodo autem ordine sonitus (p. 56)
Note: Aurelianus, Musica.

expl. (ultimo testo): et ypodorius omnium gravissimum est. (p. 58)
Note: Aurelianus, Musica.

Osservazioni
testo pp. 55-58: Mynors (a cura di), Institutiones, 145-148: II, V, 8 De musica; testo pp. 56-58: Aurelianus Reomensis, Musica disciplina, VI, 27-43 ( cap. VI, Quod habeat musica cum numero maximam concordiam) : Gushee (a cura di), Aureliani Musica, 75-76.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Musica disciplina.
Note: De tonis octo, cap. VIII, 1-9.

Titolo presente: Interrogatio de numerum tonora et quomodo finitur. XXXII. (p. 58)
Titolo elaborato: Cap. XXXII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quot sunt toni? Diximus enim (p. 58)
expl. (testo): auctoritatem magisteriumque preberet quid vocetur iecur. (p. 59)
Osservazioni
Gushee (a cura di), Musica, 78-79.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Musica disciplina.
Note: De tonis octo, cap. VIII, 10-19.

Titolo presente: De maioribus partibus. XXXIII. (p. 59)
Titolo elaborato: Cap. XXXIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Primus autem eorum protus vocatur (p. 59)
expl. (testo): Inde et tetrarcha id est quartam partem regni. (p. 59)
Osservazioni
Gushee (a cura di), Musica, 79.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Musica disciplina.
Note: De tonis octo, cap. VIII, 20-21; cap. XX, 1-3.

Titolo presente: De minimis partibus quod significare nomen videtur. XXXIIII. (p. 59)
Titolo elaborato: Cap. XXXIV.
Incipit/Explicit
inc. (primo testo): Plagi autem eis coniuncti omnes dicuntur (p. 59)
expl. (primo testo): et inferiores qui sonus eorum pressior est quam superior deprehenditur. (p. 59)
inc. (ultimo testo): Ad hanc disciplinam compositam extanti modulamina die noctuque (p. 59)
expl. (ultimo testo): in alia ecclesia eadem laudabilis consuetudo inolevit id est crescit. (p. 60)
Osservazioni
Gushee (a cura di), Musica, 79: VIII, 20-21, De tonis octo. Il testo a p. 59 è molto breve: poco meno di 5 righe; per il successivo (pp. 59-60), cfr. Gushee (a cura di), Musica, 129, XX, 1-3.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Musica disciplina.
Note: cap. XX, 4-22.

Titolo presente: De nocturnis et nomina eorum officii Ecclesiae et de antiphonis. XXXV. (p. 60)
Titolo elaborato: Cap. XXXV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sane nocturnorum officium in antiphonis (p. 60)
expl. (testo): modulatione mens eius trahatur et suspendatur in sublimissimam contemplationem. (p. 62)
Osservazioni
Gushee (a cura di), Musica, 129-131.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Musica disciplina.
Note: cap. XX, 23-24.

Titolo presente: De doctoribus cantoribus. XXXVI. (p. 62)
Titolo elaborato: Cap. XXXVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Hoc autem arte subnixum vel innixum (p. 62)
expl. (testo): nisi qui studuerit super his scripta eiusdem artis notitionem habet. (p. 62)
Osservazioni
Gushee (a cura di), Musica, 131.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Argumentum de tonora in musica. XXXVII. (p. 62)
Titolo elaborato: Cap. XXXVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sciendum in primis est quia sicuti grammatica disciplinam (p. 62)
expl. (testo): inclinatur ad gaudium mentisque dulcedinem. (p. 62)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 225.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De archites Pythagorus. XXXVIII. (p. 63)
Titolo elaborato: Cap. XXXVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Hinc est quod Pythagora archites qui primus omnium. (p. 63)
expl. (testo): atque ita a vesania illa abruti sunt. (p. 64)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 225-226.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De Empedocles grecum. XXXVIIII. (p. 64)
Titolo elaborato: Cap. XXXIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quid autem inde dicendum est? Quod Empedocles Grecum nobilis Macedo. (p. 64)
expl. (testo): quatenus de minimis pensare maiora possis. (pp. 64-65)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 226.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De tonora unde nomina acceperunt. XL. (p. 65)
Titolo elaborato: Cap. XL.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Dictum est autem dorius tonus qui est primus. (p. 65)
expl. (testo): ut etiam abysso Pythagora mirabiliter laudatus sit. (p. 66)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 226-227.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De tribus generibus. XLI. (p. 66)
Titolo elaborato: Cap. XLI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Iam vero dicendum fore arbitror. (p. 66)
expl. (testo): quoque musica sex simphoniis utitur, quibus totam suam vim expendit. (p. 66)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 227.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De tonora in nomina grecorum. XLII. (p. 66)
Titolo elaborato: Cap. XLII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Tonus quippe quem ypodorium greci vocant (p. 66)
expl. (testo): diapason quae hos ex ipsius monochordi inspecione melius patet. (p. 67)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 228.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De cordarum vocabula. XLIII. (p. 67)
Titolo elaborato: Cap. XLIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Nunc vero ordo postulat ut cordarum vocabula (p. 67)
expl. (testo): omnium animalium sive percussionum voces adverterunt. (p. 67)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 228.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Ordo nomina cordarum sedecim. XLIIII. (p. 67)
Titolo elaborato: Cap. XLIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Proslamba vel prosmedos ypate ypaton (p. 67)
expl. (testo): Paranete yperboleon. Nete yperboleon. (p. 67)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 228.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De melodiae exeunte et inchoante. XLV. (p. 67)
Titolo elaborato: Cap. XLV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Melodiae vero quae exeunte vel incohante tono inveniuntur (p. 67)
expl. (testo): et in iubilationis dulcedinem ducent sicut est. (p. 67)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 229.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Unde supra de blandimenta cantilenae. XLVI. (p. 67)
Titolo elaborato: Cap. XLVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Nonannoeane eays sicuti et verbi gratia (p. 67)
expl. (testo): cum etiam sibilum quaedam animalia aut instigat aut mitigat. (p. 68)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 229.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Idyllium, XX.
Titolo presente: Item versibus VIIIIm musarum. XLVII. (p. 68)
Titolo elaborato: Cap. XLVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Clyo gesta canens transactis tempora reddi (p. 68)
expl. (testo): Calliope litteras et metrum. Polimnia rethorica. (p. 68)
Osservazioni
Poetae 1879-86, vol. III, n. XXXV, pp. 243-234: (Catonis de musis versus). CCSL 91C, 323, nr. 14A: Versus VIIII musarum.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Expositio Evangelii secundum Lucam.
Note: VIII, 24-25.

Titolo presente: De armonia. XLVIII. (p. 68)
Titolo elaborato: Cap. XLVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): De armonia. XLVIII. Armonia enim conveniens. (p. 68)
expl. (testo): cordarum que aptam servat concordiam. (p. 69)
Osservazioni
CPL 143. CCSL 14. Cfr. scheda cod. 318 in Età desideriana.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Etymologiarum libri XX.
Note: III, 20.

Titolo presente: De tonis enuntiatio acute vocis. XLVIIII. (p. 69)
Titolo elaborato: Cap. XLIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo) (p. 69)
expl. (testo): cantus est inflexio vocis suavis (p. 69)
Osservazioni
Lindsay, Isidori, III, 20, 7-8, De prima divisione musicae quae Harmonica dicitur.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Etymologiarum libri XX.
Note: III, 20.

Titolo presente: Item de nomina vocum. L. (p. 69)
Titolo elaborato: Cap. L.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sunt enim voces spissae, suptiles pingues, acutae (p. 69)
expl. (testo): si ex his aliquid defuerit vox perfecta non est. (p. 69)
Osservazioni
Lindsay, Isidori, III, XX, 10-14, De prima divisione musicae quae Harmonica dicitur.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De articulatae vocis. LI. (p. 70)
Titolo elaborato: Cap. LI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sicut vocis articulate elementariae atque individuae (p. 70)
expl. (testo): ultimi remanent duo quorum descriptio en ista est. (p. 71)
Osservazioni
Weber, Musica, 54-58: cap. I. Incipit enchiriadis de musica, 1-18.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De conditionis eiusdem vocis. LII. (p. 71)
Titolo elaborato: Cap. LII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Igitur quia ut dictum est eiusdem conditionis IIIIor (p. 71)
expl. (testo): Sunt et alia plurium plura sonorum signa inventa antiquitus sed nobis a fidelioribus oriendum. (pp. 71-72)
Osservazioni
Weber, Musica, 58-60: cap. I. De ptongorum figuris et quare sint ogdecimI, 1-13.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De terminales vel finales. LIII. (p. 72)
Titolo elaborato: Cap. LIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Terminales sive finales dicuntur quia in unum (p. 72)
expl. (testo): ad quintum usque sonum a finali suo ascendit sed in hoc raro. (p. 72)
Osservazioni
Weber, Musica, 62-64: capp. III. Unde dicatur tetracordum finalium et ceterorum, 1-6; IV. Quare unum solum tetracordum sub finalibus sit et duo supra, 1-2; V. Quid distet inter autentos et minores toros.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De studio quomodo discat dinoscere, LIIII. (p. 72)
Titolo elaborato: Cap. LIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Igitur quem in his studere delectat dent opera (p. 72)
expl. (testo): Greca suo ordine modulantur vocabula hoc modo. (p. 73)
Osservazioni
Weber, Musica, 64-66, cap. VI. De proprietate sonorum et quotis locis ab invicem distent eiusdem qualitatis soni, 1-4.
A p. 73, notazione dasiana.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De unusquisque sonus facile canendo sentitur. LV. (p. 73)
Titolo elaborato: Cap. LV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Hic itaque unusquisque sonus (p. 73)
expl. (testo): dicta sunt ad studia incipiendum vel adiuvandam. (p. 74)
Osservazioni
Weber, Musica, 66-68: cap. VII. Descriptiunculae de sonorum proprietatibus ad exercendum , 1-4.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De ptongis. LVI. (p. 74)
Titolo elaborato: Cap. LVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Demonstrandum nunc quomodo haec IIII.or ptongorum (p. 74)
expl. (testo): et in sonum desinat I. (p. 74)
Osservazioni
Weber, Musica, 70-72: cap. VIII. Quomodo ex IIIIor sonorum vi omnes toni producantur.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De quattuor scriptiunculae. LVII. (p. 74)
Titolo elaborato: Cap. LVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Heae IIII.or descriptiunculae dum solo (p. 74)
expl. (testo): solo genere ingens singulae transponuntur. (p. 74)
Osservazioni
Weber, Musica, 72: cap. VIII. Quomodo ex IIIIor sonorum vi omnes toni producantur, 10.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De prima dispositione cum cantaveris. LVIII. (p. 74)
Titolo elaborato: Cap. LVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Primam dispositionem cum concineris poteris dinoscere (p. 74)
expl. (testo): Tonus est spatii legitima magnitudo a sono in sono. (p. 75)
Osservazioni
Weber, Musica, 72-78: cap. VIII. Quomodo ex IIIIor sonorum vi omnes toni producantur, 11-22. Quid sit inter ptongos et sonos, inter tonos et epogdos, quid etiam toni et modi sive tropi, particulae qupque, quid diastema et sistema, 1-5.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De spatia musicorum. LVIIII. (p. 75)
Titolo elaborato: LIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Hocque spatium musicorum (p. 75)
expl. (testo): quae incolis vero spatia fuerint vel integro quolibet melo sistemata nominas. (p. 76)
Osservazioni
Weber, Musica, 80-82: cap. IX. Quid sit inter ptongos et sonos, inter tonos et epogdos, quid etiam toni et modi sive tropi, particulae quoque, quid diastema et sistema, 6-18.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De premisse vocis et diatessaron vel diapente. LX. (p. 76)
Titolo elaborato: Cap. LX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Premisae voces non omnes aeque (pp. 77)
expl. (testo): voces respondeant ad subiectas descriptiones has. (p. 77)
Osservazioni
Weber, Musica, 84-86: cap. X. De symphoniis, 1-8.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Unde supra de diapente. LXI. (p. 77)
Titolo elaborato: Cap. LXI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Ad hanc descriptionem (p. 77)
expl. (testo): respondet quod magis proprium est diapente. (p. 77)
Osservazioni
Weber, Musica, 88: cap. X. De symphoniis, 9-10.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De diapason quod ex omnibus interpretatur. LXII. (p. 77)
Titolo elaborato: Cap. LXII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sic diapason quod ex omnibus interpretatur (p. 77)
expl. (testo): Igitur quod ex aequisonis vocibus modulata huius fit collatione. (p. 78)
Osservazioni
Weber, Musica, 88-90: cap. X. De symphoniis, 11-16.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De compositionibus simplicibus. LXIII. (p. 78)
Titolo elaborato: Cap. LXIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Ex his quidem simplicibus aliae simphoniae componuntur (p. 78)
expl. (testo): diapason ad utrasque respondet ut haec descriptio designat. (p. 78)
Osservazioni
Weber, Musica, 92: cap. XI. Quomodo ex simplicibus aliae componantur, 1.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De numerum sonorum fit consonantia. LXIIII. (p. 78)
Titolo elaborato: Cap. LXIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sane non ab uno tantum quodlibet sono (p. 78)
expl. (testo): ad primam vocem unisona habeatur ita canendo. (p. 79)
Osservazioni
Weber, Musica, 94: cap. XI. Quomodo ex simplicibus symphoniis aliae componantur, 2-7.
A p. 79 notazione dasiana.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De infinitum sonorum. LXV. (p. 79)
Titolo elaborato: Cap. LXV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sic est enim in infinitum sonorum consequentia progreditur (p. 79)
expl. (testo): sed e diapason mutatione mirabili VIIIo et octavi idem fiunt. (p. 80)
Osservazioni
Weber, Musica, 96-98: cap. XI. Quomodo ex simplicibus symphoniis aliae componantur, 8-16.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De quattuor moduli in quibus invenitur prima simphonia. LXVI. (p. 80)
Titolo elaborato: Cap. LXVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quattuor moduli in quibus (p. 80)
expl. (testo): inter cordas diapente simphonia disponatur ita. (p. 81)
Osservazioni
Weber, Musica, 100: cap. XII. Item de eisdem symphoniis, 1-3.
A p. 81, diagramma.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Ratio huius descriptionis. LXVII. (p. 81)
Titolo elaborato: Cap. LXVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Igitur cum ad rationem huius descriptionis (p. 81)
expl. (testo): distantiam modum unumquemque in alium transmutari ita. (p. 81)
Osservazioni
Weber, Musica, 102 cap. XII. Item de eisdem symphoniis, 4-6.
A p. 81, diagramma.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Descriptionis primae. LXVIII. (p. 81)
Titolo elaborato: Cap. LXVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Prima namque descriptione quae has inchoat (p. 81)
expl. (testo): similiter et in ceteris semper a quinto prior ordo dedit. (p. 82)
Osservazioni
Weber, Musica, 104-106: cap. XII. Item de eisdem symphoniis, 7-11.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De unusquisque sonus in tetracordo et cognitio dispar ab altero. LXVIIII. . (p. 81)
Titolo elaborato: Cap. LXIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Monstratum est qualiter unusquisque sonus (p. 82)
expl. (testo): voces suaviter ad invicem resonare ad subiectam descriptionem. (p. 83)
Osservazioni
Weber, Musica, 106-108: capp. XIII. De proprietate symphoniarum, 1-6; XIV. De auctiore diaphonia per diatessaron eiusque descriptio, 1.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De simplici cantu duplex iungas organum. LXX. (p. 83)
Titolo elaborato: Cap. LXX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sive namque simplici cantantium duplex adiungas organum (p. 83)
expl. (testo): necesse est quarto loco ad mediam respondere hoc modo. (p. 84)
Osservazioni
Weber, Musica, 110-112: capp. XIV. De auctiore diaphonia per diatessaron eiusque descriptio, 2-6; XV. Diaphoniae auctioris descriptio per diapente, 1.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Descriptionis quadripartitae. LXXI. (p. 84)
Titolo elaborato: Cap. LXXI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quadripartita huius descriptionis series eodem digesta ordine (p. 84)
expl. (testo): et sic rite diapason simpliciter consonat diatessaron. (p. 84)
Osservazioni
Weber, Musica, 114-116: capp. XV. Diaphoniae auctioris descriptio per diapente, 2-4; XVI. Quid de his Ptolomeum sensisse. Boetius narrat, 1-3.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De nomina cordarum secundum Grecos XIIII. LXXII. (p. 84)
Titolo elaborato: Cap. LXXII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Proslambanosmenos. Ypate ypaton (p. 84)
expl. (testo): Paranete yperboleon. Nete yperboleon. (p. 85)
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De ulterioribus partibus. LXXIII. (p. 85)
Titolo elaborato: Cap. LXXIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Canamus ad sequentem descriptionem quartus (p. 85)
expl. (testo): et intente pariter consonantia diapason modulatione consona reddunt. (p. 86)
Osservazioni
Weber, Musica, 118-120: cap. XVI. Quid de his Ptolomeum sensisse Boetius narrat, 4-14.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De diapason vel disdiapason et simphoniis. LXXIIII. (p. 86)
Titolo elaborato: Cap. LXXIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Haec quidem Boetius preterea de diapason vel disdiapason (p. 86)
expl. (testo): quae ut lucidiora fiant exempli descriptione statuuntur ut possit fieri sub aspectum. (p. 87)
Osservazioni
Weber, Musica, 120-124: capp. XVI. Quid de his Ptolomeum sensisse Boetius narrat, 15; XVII. De ordine consonantiarum, consonantia et inconsonantia, 1-10.
A p. 87, diagramma.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Descriptionis facile canendo. LXXV. (p. 87)
Titolo elaborato: Cap. LXXV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Ad hanc descriptionem canendo facile sentiuntur (p. 87)
expl. (testo): nec rite finalitate deponeret coeptum carmen exempli gratia. (p. 88)
Osservazioni
Weber, Musica, 124-126: capp. XVII. De ordine consonantiarum, consonantia et inconsonantia, 11; XVIII. Quod modo altiora modo summissiora loca organum petat, 1-3.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De primae sillabae quae sonant tetrardus. LXXVI. (p. 88)
Titolo elaborato: Cap. LXXVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quae ammodum in binis prioribus membris (p. 88)
expl. (testo): ubi simul cum voce principalis organalis est. (p. 89)
Osservazioni
Weber, Musica, 128-130: cap. XVIII. Quod modo altiora modo summissiora loca organum petat, 4-6.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Quomodo senties canendo. LXXVII. (p. 89)
Titolo elaborato: Cap. LXXVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sic canendo senties quomodo non obstante depteri triti (p. 89)
expl. (testo): et transpositionem quae a sono incipit et finitur. (p. 89)
Osservazioni
Weber, Musica, 130-132: cap. XVIII. Quod modo altiora modo summissiora loca organum petat, 7-10.
A p. 89, diagramma.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De responsum organale. LXXVIII. (p. 89)
Titolo elaborato: Cap. LXXVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Haec transpositio dum potissimum sonum vadit (p. 89)
expl. (testo): Sumamus et quartus transpositionem quae ab E incipit et in eodem finitur. (p. 89)
Osservazioni
Weber, Musica, 132: cap. XVIII. Quod modo altiora modo summissiora loca organum petat, 11-12.
A p. 89, diagramma.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De incipientia vox organalibus. LXXVIIII. (p. 89)
Titolo elaborato: Cap. LXXIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sic canendo senties quomodo ab .E. tetrardo sono (p. 89)
expl. (testo): quia ex nostro parvo tractatu nichil sum decoris ammisit. (p. 90)
Osservazioni
Weber, Musica, 134: cap. XVIII. Quod modo altiora modo summissiora loca organum petat, 13-14.
A p. 90, diagramma.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De genere musis. LXXX. (p. 90)
Titolo elaborato: Cap. LXXX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Musa generis feminini, moys grece (p. 90)
expl. (testo): Nonum bene proferre quod elegeris. (p. 91)
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Monocordo Boetii cum scematibus et autentis. LXXXI. (p. 91)
Titolo elaborato: Cap. LXXXI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): His poterit sollers ignotus discere cantum (p. 91)
expl. (testo): claudit in finem septimi in lychanos meson. (p. 92)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 229-230.
A p. 91, diagramma.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Proemium subsequentium tonorum.
Note: PrologusI, 1-XII.

Titolo presente: Constitutio monocordi Boetii in quindecim cordis. LXXXII. (p. 92)
Titolo elaborato: Cap. LXXXII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Omnis igitur regularis monocordi constitutio (p. 92)
expl. (testo): Tetrardi vero sic concinendo nomen Domini tetragrammaton. (p. 112)
Osservazioni
Rausch (a cura di), Die Musiktraktate, 32-67: Prologus, I, 1-XII, 26.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Epistola de harmonica insitutione.
Note: XIV-XV; XI.

Titolo presente: De auctoritate chordarum. LXXXIII. (p. 112)
Titolo elaborato: Cap. LXXXIII.
Incipit/Explicit
inc. (primo testo): Scripturarum nomina cordarum quia graece sunt (p. 112)
expl. (primo testo): Siquidem ex diapente et diatessaron constat diapason. (p. 115, ll. 20-21)
inc. (ultimo testo): Diatessaron consonantia constat ex duobus tonis et semitonio (p. 115, ll. 21-22)
expl. (ultimo testo): diapente ex tribus et semitonio. (p. 116)
Osservazioni
Fiori (a cura di), Musica, 158-162: cap. XIV,5 - XV,12
(testo pp. 112-115); 152: cap. XI, 2-6 (testo pp. 115-116).
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De VIII° tonis et medi IIIIor per quos omne genus modulationis regitur et gubernatur-. (p. 116)
Titolo elaborato: Cap. LXXXIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): De VIII° tonis et medi IIIIor per quos omne genus modulationis regitur et gubernatur. Soni vero sunt per singulos quoque tonos numero XVIII°, quorum primus est Proslambanosmenos. LXXXIIII. Proslambanosmenos. (p. 116)
expl. (testo): id est ultima excellentium. (p. 117)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 230-231.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De accentis vel nomina notae. LXXXV. (p. 117)
Titolo elaborato: Cap. LXXXV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Prima accentus acutus facta est sic (p. 117)
expl. (testo): Acupanpro. Acutece. (p. 117)
Osservazioni
Ferretti, I manoscritti, 193-195.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: XVI, 10-14.

Titolo presente: De coniunctione arsi et thesi omnis neumae. LXXXVI. (p. 117)
Titolo elaborato: Cap. LXXXVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Igitur arsi et thesi omnis neuma formatur (p. 117)
expl. (testo): quibus ex causis preponenda sunt excempla. (p. 118)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 232.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De prima constitutione. LXXXVII. (p. 118)
Titolo elaborato: Cap. LXXXVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Prima et secunda constitutio propria in plagibus (p. 118)
expl. (testo): in autenticum modum vertetur, aut ipsa constituo minorabitur. (p. 119)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 233.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De duobus numeri invicem comparentur. LXXXVIII. (p. 119)
Titolo elaborato: Cap. LXXXVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Si duo quilibet numeri ad se invicem comparentur (p. 119)
expl. (testo): tertiam partem in qua consistit simphonia diatessaron. (p. 120)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 233-234.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De maiores numeri et minores. LXXXIX. (p. 120)
Titolo elaborato: Cap. LXXXIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Maiores ergo numeri vocantur duces et minores comites (p. 120)
expl. (testo): sexquitertius IIIIus ad IIIus et reliqui ad eundem modum. (p. 120)
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De unusquisque sonus duos tropos habet. C. (p. 120)
Titolo elaborato: Cap. C.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Cum autem unusquisque sonus duos tropos habeat (p. 120)
expl. (testo): Plagis depteri et tetrardi quarto loco. (p. 121)
Osservazioni
Salto dal precedente cap. LXXXIX.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De IIe specie unicuique motui accidunt. CI. (p. 121)
Titolo elaborato: Cap. CI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Due species accidunt unicuique motui (p. 121)
expl. (testo): partium atque sillabarum disiungit. (p. 121)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 234.
A p. 121, metrum cordarum (diagramma).
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De octo tonora per ordinem. CII. (p. 121)
Titolo elaborato: Cap. CII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Incipit primus. Prima differentia, tonus dorius et autentus protus (p. 121)
expl. (testo): Octo sunt beatitudines. (p. 124)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 235-237.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De acuta divisionis VIII° autenticorum. CIII. (p. 124)
Titolo elaborato: Cap. CIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Primus in ordine tonus, id est autentus protus (p. 124)
expl. (testo): De gravibus dimisimus, sed tamen per hunc ordinem requirendum est. (p. 125)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 238-239.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Item versi eiusdem acutae divisionis. CIIII. (p. 125)
Titolo elaborato: Cap. CIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Incipit primus. Indicis a summo capiens (p. 125)
expl. (testo): Octavus hac sede caput finemque reponit. (p. 126)
Osservazioni
La Fage, Essais, 403. Russel, A poetic key, 110.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Item tonora per ordinem cum suis differentiis quos habemus emendatos et patefactos a domno Obdone religioso abbate qui fuit peritus in arte musica. CV. (p. 126)
Titolo elaborato: Cap. CV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Incipit formulas super tonos (p. 126)
expl. (testo): Plures autem in suo fine incipiende sunt. (p. 127)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 48-50.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Tonarius.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Incipit tonus primus cum X differentiis grece dicitur autentus protus id est primus tonus. (p. 127)
expl. (testo): Commedite pingui. (p. 156)
Osservazioni
Gerbert, Scriptores, I, 249b-250b.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus. Epistula ad Teudaldum episcopum. Prologus in musicam.
Titolo presente: Michrologus id est brevi sermo in musica editus a domno Widone. (p. 156)
Incipit/Explicit
inc. (prologo): In nomine summe et individue Trinitatis. Incipit Michrologus id est brevi sermo in musica editus a domno Widone. Versus. Gymnasio musas placuit revocare solutas (p. 156)
expl. (testo): dum quorundam proficiat disciplina. Explicit Michrologus. (p. 158)
Note al testo
si apre con questo testo la seconda sezione del manoscritto, contenente l'antologia di testi di teoria musicale e che si estende fino a p. 291
Osservazioni
Rusconi (a cura di), Guido, 4-8.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Incipiunt capitula. (p. 158)
Titolo elaborato: Micrologus. Indice.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Incipiunt capitula. I. De his qui se ad disciplinam musicae artis parat. (pp. 158-159b)
expl. (testo): XLVIIII. De sene sanctissimo Pambo. Expliciunt capitula. (p. 159)
Osservazioni
Gerbert, Scriptores, II, 3b-4: capp. I-XX.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. I.

Titolo presente: Incipit liber. In Primis. De his qui se ad disciplinam musicae artis parat. I. (p. 159b)
Titolo elaborato: Cap. I.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Incipit liber. In Primis. De his qui se ad disciplinam musicae artis parat. I. Igitur qui nostram disciplinam petit. (p. 159b)
expl. (testo): quomodo eas ibidem ars natura imitata discreverit primitus videamus. (pp. 159-160)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 8-10.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: capp. II-III.

Titolo presente: De notae quales sunt vel quante. II. (p. 160)
Titolo elaborato: Cap. II.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Notae autem in monocordo heae sunt (p. 160)
expl. (testo): In sequentibus vero omnes divisionum modi in brevi patebunt. (p. 162)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 10-12.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. IV, 2-11.

Titolo presente: De dispositione earum in monocordo. III. (p. 162)
Titolo elaborato: Cap. III.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Dispositis itaque vocibus inter voces et voces (p. 162)
expl. (testo): ut ab .A. in .E. et a .E. in .C. et reliqua. (p. 162)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 14.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. IV, 12-17.

Titolo presente: De sex modis sibi invicem voces iungantur. IIII. (p. 162)
Titolo elaborato: Cap. IV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Habet itaque sex vocum consonantias (p. 162)
expl. (testo): canendi possis peritia sagaciter ideoque facilius possidere. (p. 162)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 14.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. V.

Titolo presente: De diapason et cur VIIm tantum sint notae. V. (p. 162)
Titolo elaborato: Cap. V.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Diapason autem est in qua diatessaron et diapente iunguntur (p. 162)
expl. (testo): nulla enim vox cum altera preter octavam perfecte concordat. (p. 164)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 14-16.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. VI.

Titolo presente: De divisionibus et interpretationibus earum. VI. (p. 164)
Titolo elaborato: Cap. VI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Ut autem de divisiones monocordi (p. 164)
expl. (testo): et si voces ad canendum coniungunt divisionum tamen nullam recipiunt. (p. 164)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 16-18.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: capp. VII-VIII (26-31).

Titolo presente: De affinitate vocum per IIII.or modos. VII. (p. 164)
Titolo elaborato: Cap. VII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Cum autem VIII° sint voces quia aliae ut diximus sunt heedem (p. 164)
expl. (testo): in hanc figuram quae subiecimus quisquis requisierit repperire poterit. (p. 165)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 18-20, 22.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. VIII, 1-25.

Titolo presente: De aliis affinitatibus, et .b. VIII. (p. 165)
Titolo elaborato: Cap. VIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sicque aliae sunt affinitates, eas quoque similiter (p. 165)
expl. (testo): sempre adunata divisis facilius capiuntur. (p. 167)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 20-22.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. IX.

Titolo presente: De similitudine vocum quarum sola diapason perfecta est. VIIII. (p. 167)
Titolo elaborato: Cap. IX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Supra dictae voces prout similes sunt (p. 167)
expl. (testo): .a. vero ditono; sic vero et in reliquis. (p. 168)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 24.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. X.

Titolo presente: De IIIIor modis et falsicantibus. X. (p. 168)
Titolo elaborato: Cap. X.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Hii sunt IIIIor modi vel tropi quos abusive tonos nominant (p. 168)
expl. (testo): Hos autem modos vel tropos grece nominamus protum, depter, tritum, tetrardum. (p. 168)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 24-26.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. XI.

Titolo presente: Quae vox et quare optineat principatum in cantu. XI. (p. 168)
Titolo elaborato: Cap. XI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Cum autem quibuslibet cantus omnibus vocibus et modis fiat (p. 168)
expl. (testo): habent enim deorsum unum tetracordum gravium, sursum vero duos acutarum. (p. 169)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 26-28.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. XII.

Titolo presente: De divisione IIIIor modorum in octo. XII. (p. 170)
Titolo elaborato: Cap. XII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): De divisione IIIIor modorum in octo. XII. Interea cum cantus unius modi utpote proti ad comparationem finis. (p. 170)
expl. (testo): et plagis tetrardi, septimus et VIIIs. (p. 170)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 28.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. XIII.

Titolo presente: De VIII° modis in trophis. XIII. (p. 170)
Titolo elaborato: Cap. XIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Igitur VIII° sunt modis ut VIII° partes orationis (p. 170)
expl. (testo): Est autem tropus species cantionis qui et modus dictus est et adhuc de eo dicendum est. (p. 172)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 30-32.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. XIV.

Titolo presente: De trophis et vim musicae. XIIII. (p. 172)
Titolo elaborato: Cap. XIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Horum quidam troporum et exercitati ita proprietates (p. 172)
expl. (testo): quibus ad venae modulandum rebus operae sit videamus. (p. 173)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 32-34.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. XV.

Titolo presente: De commodalis vel componenda modulatione. XV. (p. 173)
Titolo elaborato: Cap. XV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Igitur quemadmodum in metris sunt litterae (p. 173)
expl. (testo): nec nimis raro nec nimis continuae facias sed cum discretione. (p. 176)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 34-38.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. XVI, 1-21.

Titolo presente: De multiplici varietate sonorum et neumas. XVI. (p. 176)
Titolo elaborato: Cap. XVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Illud vero non debet mirum videri cum tanta copia tam diversorum cantuum (p. 176)
expl. (testo): Possunt hii secundum supradictas VIs consonantias coniungi sed supradiximus. (p. 178)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 40.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. XVII.

Titolo presente: Quod ad cantum redigitur omne quod dicitur. XVII. (p. 178)
Titolo elaborato: Cap. XVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): His breviter intimatis aliud tibi planissimum dabimus argumentum (p. 178)
expl. (testo): De canendo ista sufficiant. Iam nunc diaphoniae precepta breviter exequamur. (p. 181)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 42-48.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. XVIII.

Titolo presente: De disiunctio diaphoniae vocum per exempla probatio sonat. XVIII. (p. 181)
Titolo elaborato: Cap. XVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Diaphoniae vocum disiunctio sonat (p. 181)
expl. (testo): Diaphoniae precepta dona sunt quae si exempli probes perfectae cognosces. (p. 183)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 48-54.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Micrologus.
Note: cap. XIX.

Titolo presente: De non deponendo organum a trito. XVIIII. (p. 183)
Titolo elaborato: Cap. XIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Igitur a trito non deponimus organum (p. 183)
expl. (testo): quod iam exercitato, magisque sitienti in fine tribuimus. (p. 184)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 54-58.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo presente: De simphoniis VIs voces recipit. XX. (p. 184)
Titolo elaborato: Cap. XX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Iugiter Domine nobis adsit sanctus. Haec itaque simphonia recipit sex voces (p. 184)
expl. (testo): et quidem in his quae vocibus depotione sic canitur. (p. 185)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 54-55.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De citharae. XXI. (p. 185)
Titolo elaborato: Cap. XXI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Iugiter Domine nobis adsit sanctus. Quibus citharae addatur vox (p. 185)
expl. (testo): sed etiam VIIm duplicatis resonabunt hoc modo. (p. 185)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 55.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De primis particulae. XXII. (p. 185)
Titolo elaborato: Cap. XXII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Spiritus semper vivificat qui. Haec prima particula pertinet (p. 185)
expl. (testo): Spiritus semper vivificat qui. (p. 185)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 55.
A p. 185, tabella relativa a constitutiones et moduliz/i> e notazione dasiana.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Prologus in Antiphonarium.
Titolo presente: De imperitis cantoribus. XXIII. (p. 185)
Titolo elaborato: Cap. XXIII.
Incipit/Explicit
inc. (prologo): Tempore nostro super omnes homines miseri sunt cantores (p. 185)
expl. (testo): figura mostratur si ut debent ex industria componantur. (p. 190)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 116-123.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Epistula ad Michaelem (escerti).
Titolo elaborato: Cap. XXIII.1.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Qui vero monocordum desiderat facere (p. 190)
expl. (testo): paucissimas quas subiecimus regulas summopere studeat intellegere. (p. 190)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 140.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Epistula ad Michaelem (escerti).
Titolo elaborato: Cap. XXIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Ad inveniendum igitur ignotum cantum beatissime frater. (p. 190)
expl. (testo): quae omnia cum vix litteris utcumque significemus, facili tantum colloquio denudamus. (p. 192)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 134-138.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De brevis regula Widonis. XXIIII. (p. 193)
Titolo elaborato: Cap. XXIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Parvulis parvitatis meae vestrae karitatis fratres karissimi (p. 193)
expl. (testo): croceum in acutam .c. per lineam et gravem infra. (p. 194)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 239.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Regulae rhythmicae, appendix.
Titolo presente: Item versis ex omnibus musicae artis. XXV. (p. 194)
Titolo elaborato: Cap. XXV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Omnibus aecce modis descripta relatio vocis (p. 194)
expl. (testo): loca cuius ad ipsum. (p. 195)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 88-107.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Regulae rhythmicae (escerti).
Titolo presente: Item versibus ex alio metro CCXXXVIIII. (p. 95)
Titolo elaborato: Cap. XXV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Musicorum et cantorum magna est distantia (p. 195)
expl. (testo): Quin sit idem semper melum in una et altera. Deo gratias. (p. 205)
Osservazioni
Rusconi, Guido, 88-107.
A p. 205, Constitutiones et modulis vocis primae (tabella).
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De elevatione et depositione omnium sonorum. XXVI. (p. 206)
Titolo elaborato: Cap. XXVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): His itaque perspectis paucissimas (p. 206)
expl. (testo): elevatur ut IIIa, deponuntur autem ut IIIIa. Domine quid multiplicati sunt. Ingressus. Dextra mea. Non aspicias. (p. 207)
Osservazioni
A p. 206, scala dei suoni nella notazione dasiana e alfabetica, con sillabe di solmisazione.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De ascensione et descensione cantus. XXVII. (p. 207)
Titolo elaborato: Cap. XXVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Primus tonus ascendit usque ad .d. acutum (p. 207)
expl. (testo): Octavus descendit usque ad .C., ascendit usque ad .e. (p. 207)
Osservazioni
Meyer-Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 240.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: Praefatio, 1-5; Capitula, 6-12.

Titolo presente: De veterum modus vocum. XXVIII. (p. 208)
Titolo elaborato: Cap. XXVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Vocum modus veterum editus voto dissegregatus a vero et recto cantionis genere (p. 208)
expl. (testo): De formulis differentiarum et earum proprietatibus. (p. 208)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 46-47.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: I. De motione et vocis acumine, seu gravitate, 1-7.

Titolo presente: De percussio aeris. XXVIIII. (p. 208)
Titolo elaborato: Cap. XXIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Vox est aer ictus auditu sensibilis (p. 208)
expl. (testo): Si autem rarus graves et grossiores. (p. 209)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 48: I. De motione et vocis acumine, seu gravitate, 1-7.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: I. De motione et vocis acumine, seu gravitate, 8-13.

Titolo presente: De motione vox musicis. XXX. (p. 209)
Titolo elaborato: Cap. XXX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Musica vox fit motione (p. 209)
expl. (testo): quem et tempus grammatici in sillabis brevioribus et longioribus superscribunt. (p. 209)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 48.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: II. De integritate et diminutione, 1-5.

Titolo presente: De motibus integris. XXXI. (p. 209)
Titolo elaborato: Cap. XXXI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Ex supradictis autem motibus alii existunt integris (p. 209)
expl. (testo): unde et vicissim sibi in consonantiorum passibus succedunt. (p. 210)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 49.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: III. De consonantia, seu minus vocum earundem, 1-10.

Titolo presente: De omnibus cantilenae. XXXII. (p. 210)
Titolo elaborato: Cap. XXXII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Omnis autem cantilena VIIm dissimilibus vocibus perficitur (p. 210)
expl. (testo): aut convenienti in elevatione concordat. (p. 210)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 50.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: IV. De affinitatibus diversarum vocum, 1-3. V. De proprio vel adjectivo accidenti unicuique, 1-3.

Titolo presente: De unaquaeque vocum. XXXIII. (p. 210)
Titolo elaborato: Cap. XXXIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Unaquaeque vero vocum habet aliquid proprium (p. 210)
expl. (testo): quod patet in haec. Spiritus alme illustrator omnium. (p. 211)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 51-52.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: VI. De modorum quattuor generibus, eorumque partitione cum differentibus distinctionibus, 1-7.

Titolo presente: De quattuor modis vocum. XXXIIII. (p. 211)
Titolo elaborato: Cap. XXXIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Sunt autem modi vocum IIIIor, id est protus (p. 211)
expl. (testo): et sic semper IIIs ex ambabus partibus utrorum sunt propriae. (p. 212)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 53.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: VII. De formulis differentiarum et earum proprietatibus, 1-7.

Titolo presente: De differentiae modorum. XXXV. (p. 212)
Titolo elaborato: Cap. XXXV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Differentiarum autem horum modorum formulae (p. 212)
expl. (testo): Quantitas in magnitudine prescribitur motuum. (p. 212)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 54-55.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: VII. De formulis differentiarum et earum proprietatibus, 8-9.

Titolo presente: De modorum diversae species. XXXVI. (p. 212)
Titolo elaborato: Cap. XXXVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Preterea et modorum diversae species non minima prepollent quantitate (pp. 212-213)
expl. (testo): quod cuique prudenti satis patebit curare studuerit. (p. 213)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 55.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: VII. De formulis differentiarum et earum proprietatibus, 10-15.

Titolo presente: De singulis modorum. XXXVII. (p. 213)
Titolo elaborato: Cap. XXXVII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Diversas autem non habent formulas singulorum modorum (p. 213)
expl. (testo): quod ut facilius pateat, figuram subiciemus quo facilior per oculos via sit. (p. 213)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 55-56.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo identificato: De modorum formulis.
Note: Formula modorum. Authentus proti, 1-10.

Titolo presente: De regularibus formulis. XXXVIII. (p. 213)
Titolo elaborato: Cap. XXXVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Igitur protus Xm habet regulares formulas (p. 213)
expl. (testo): Sicque singuli propriam amittunt vim dum alterius nituntur adsumere gradum. (p. 214)
Osservazioni
Brockett, Anonymi, 57-58.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De divisiones musice artis. XXXVIIII. (p. 214)
Titolo elaborato: Cap. XXXIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quot sunt divisiones musicae artis? (p. 214)
expl. (testo): Organum sine cantum minime constat, proinde in divisione non numeratus est. (p. 215)
Osservazioni
de La Fage, Essais, 401. Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 241.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De claves musicae artis. XL. (p. 215)
Titolo elaborato: Cap. XL.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quot sunt claves musicae artis? VII (p. 215)
expl. (testo): Septima: ut serviamus Deo in timore. (p. 215)
Osservazioni
de La Fage, Essais, 400. Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 241-242.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De ammonitione neumarum. XLI. (p. 215)
Titolo elaborato: Cap. XLI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Vos cantores qui vultis scire vias neumarum (p. 215)
expl. (testo): omnia incipientia eorum et finibus una sola differentia est. (p. 216)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 242.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De mensura monocordi et novam institutionem Gwidonis. XLII. (p. 216)
Note: relativo al testo delle pp. 216-217.

Titolo presente: Monocordo Gwidonis. Alia mensura. (p. 217)
Note: relativo al testo delle pp. 217-218.

Titolo elaborato: Cap. XLII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Proslambanosmenos, tonum. Ypate ypaton, tonum. (p. 217)
expl. (testo): ultra egredi non valet. (p. 217)
inc. (primo testo): Si monocordum mensurare desideras (p. 216)
expl. (primo testo): vel VIIIm et erit perfectum. (p. 217)
inc. (ultimo testo): Si quem monocordum secundum novam institutionem (p. 218)
expl. (ultimo testo): quod in dextra parte impressum est per novem passos dividat (p. 218)
Osservazioni
Smits van Waesberghe , De musico-paedagogico, 183-184 (per le pp. 216-217); 176 (per le pp. 217-218). Meyer, Mensura, 27-28 (per le pp. 216-217); 245 (per le pp. 217-218).
Alle pp. 217 e 218: scale.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Dialogus de musica.
Titolo presente: Interrogatio musicae artis et monocordi insinuat. XLIII. (p. 218)
Titolo elaborato: Cap. XLIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quid est musica? Veraciter canendi scientiam (p. 218)
expl. (testo): subditus Creatori, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen. (p. 236)
Osservazioni
Ps.-Odo; cfr. Gerbert, Scriptores, I, 252a-264b. PL 133, 759-773.
Lingua
Latino
Autore
Titoli
Titolo identificato: Epistola de harmonica insitutione, II.
Titolo presente: Item utillimum de musica breviarium. XLIIII. (p. 236)
Titolo elaborato: Cap. XLIV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Quoniam pauci sunt qui maiorum et difficiliorum memoriam operum. (p. 236)
expl. (testo): magis consideret finem et exitum in toni consonantia quam initium. (p. 237)
Osservazioni
Fiori (a cura di), Musica, 132-134: cap. II, 1-36.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De VIII° tonora per ordinem id est autenti vel plagales. XLV. (p. 237)
Titolo elaborato: Cap. XLV.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Incipit primus. Prima edictio. (p. 237)
expl. (testo): Octo sunt beatitudines. Plagis tetrardi. (p. 244)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 244-249.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: Item versi Gregorii, Ambrosii, Karoli, Paulini de cantu Romano vel Ambrosiano. XLVI. (p. 244)
Titolo elaborato: Cap. XLVI.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Olim romulea sanctus qui mansit in Urbe. (p. 244)
expl. (testo): Eminet istud opus. (p. 245)
Osservazioni
de La Fage, Essais, 401-402. Amelli, Paolo Diacono. Amelli, L'epigramma, 154-155. Schaller – Könsgen, Initia, nr. 11200, 500; Rusconi, L'Ordalia, 22-23.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De tonora et differentiis quomodo ex ipsis regitur omnis cantus in musicae artis. XLVII. (p. 245)
Titolo elaborato: Tonarius.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Primum quaerite regnum Dei. (p. 245)
Note: preceduto da Incipit tonus primus cum XIIIm differentiis; grece dicitur autentus protus, latine dicitur. I., rubricato come il titolo.

expl. (testo): et omnes alie eorum consimilis. (p. 285)
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De humilitate cantoribus qualis debet esse in aecclesia vel alicubi concilia sanctorum. XLVIII. (p. 285)
Titolo elaborato: Cap. XLVIII.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Studendum summopere est cantoribus (p. 285)
expl. (testo): ut omnis qui cantant quasi ita non cantarentur. (p. 289)
Osservazioni
Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 249-251.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo presente: De sene sanctissimo Pambo. XLVIIII. (p. 289)
Titolo elaborato: Cap. XLIX.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Misit aliquando abbate Pambo discipulum suum in civitate Alexandria (p. 289)
expl. (testo): et qui perseveraverit usque in finem hic salvus erit. Amen. (p. 291)
Osservazioni
Bernhard , Clavis, 1-3.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo elaborato: Inni.
Incipit/Explicit
inc. (primo testo): O Roma nobilis orbis et domina. (p. 291)
expl. (ultimo testo): misericors Deus, lux est vera, Christus protegat omnes. Euou. (p. 292)
inc. (ultimo testo): Trinum et unum pro nobis miseris Deum precemur. (p. 292)
expl. (primo testo): Te benedicimus salve per saecula. Goia euoae. (p. 291)
Osservazioni
Szövérffy , A mirror, 160-161. Gillingham, Secular, 57-58. Gillingham, A critical, 83. Chevalier, Repertorium, II, 235-236, nr. 13657. Blume, Analecta, 51, 219-220, nr. 189. Smits van Waesberghe, Cymbala, 94-100, 114-123. Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 171. Smits van Waesberghe, De musico-paedagogico, 101.
A p. 291, mano con lettere di solmisazione.
Lingua
Latino
Titoli
Titolo elaborato: Ordo.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Da feria II post adventum Domini usque quo ponitur antiphona de feriis. (p. 292)
expl. (testo): sicut in sabbato sancto exepto cereo benedicto. (p. 297)
Lingua
Latino
Titoli
Titolo elaborato: Glossarium musicum.
Incipit/Explicit
inc. (testo): Armonia est modulatio vocis. (p. 298)
expl. (testo): Arithmeticus id est numerarius. (p. 300)
Osservazioni
La Fage, Essais, 404-407. Santosuosso , The first, 74-78. Meyer – Nishimagi (a cura di), Tractatuli, 252-255.
Non a stampa
Miniatura a Montecassino. L’età desideriana (ebook), a cura di Giulia Orofino e Roberta Casavecchia, Cassino, Università degli Studi di Cassino e del Lazio Meridionale, 2013, s.i.p. Codice Casin. 318 (scheda di L. Albiero).
https://bmb.unicas.it/index.html, sotto la sigla MCB 318.
A stampa
Bibliotheca Casinensis seu codicum manuscriptorum qui in tabulario Casinensi asservantur series (...); 5, 5, [Montis Casini], Ex typographia Casinensi, 1894, 103-106.
Inguanez, Mauro, Codicum Casinensium manuscriptorum catalogus; 3. 2.2. Codd. 301-400, Montis Casini, [s.n.], 1934, 151-155.
Loew, Elias Avery - Brown, Virginia, The Beneventan Script. A History of the South Italian Minuscule. Second Edition prepared and enlarged by Virginia Brown.; 2, 2, Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1980 (Studi eruditi, 33-34), II, 75.
Newton, Francis, The Scriptorium and Library at Monte Cassino, 1058-1105, Cambridge, Cambridge University Press, 1999 (Cambridge Studies in Palaeography and Codicology, 7), 166, 173 n. 265, 193 n. 349, 259, 266, 276, 287 n. 227, 326, 373.
Santosuosso, Alma, The First Dictionary of Music: the Vocabularium musicum of ms. Monte Cassino 318, in Music in Medieval Europe. Studies in Honour of Bryan Gillingham, a cura di Bailey, Terence e Santosuosso, Alma, Aldershot, Ashgate, 2007, 65-78, passim.
Albiero, Laura, Le manuscrit du Mont-Cassin 318. Des éléments nouveaux pour une recontextualisation, "Cahiers de recherches médiévales et humanistes", (2017), 33, 17-25, passim.
Montecassino, Archivio dell'Abbazia, Cod. 318. Facsimile e commentarii., a cura di Dell'Omo, Mariano e Tangari, Nicola, Lucca, Libreria Musicale Italiana, 2018, passim.
Dell'Omo, Mariano, Descrizione del manoscritto Montecassino 318., in Dell'Omo, M. – Tangari, N., Montecassino, Archivio dell'Abbazia, Cod. 318, Lucca, Libreria Musicale Italiana, 2018, IX-XXXVI, passim.
Fonti
Gerbert, Martin, Scriptores ecclesiastici de musica sacra potissimum ex variis Italiae, Galliae et Germaniae codicibus manuscriptis collecti et nunc primum publica luce donati, III voll., Sankt Blasien, typis San-Blasianis, 1784. Migne, Jacques Paul (a cura di), Patrologiae cursus completus. Series Latina, CCXXI voll., Paris, J.-P. Migne, 1844-1864 de La Fage, Adrien, Essais de diphthérographie musicale ou Notices, descriptions, analyses, extraits et reproduction de manuscrits relatifs a la pratique, a la théorie et a l'histoire de la musique, Paris, O. Legouix, 1864. Baehrens, Emil (a cura di), Poetae Latini minores, Lipsiae, Teubner, 1879-1886. Chevalier, Ulysse (a cura di), Repertorium Hymnologicum. Catalogue des chants, hymnes, proses, séquences, tropes en usage dans l'Église latine depuis les origines jusqu'à nos jours, V voll., Louvain – Bruxelles, Imprimerie Lefever, 1892-1920. Amelli, Ambrogio M., Paolo Diacono, Carlo Magno e Paolino d'Aquileja in un epigramma inedito intorno al canto Gregoriano e Ambrosiano estratto da un codice di Montecassino, Montecassino, Tipografia di Montecassino, 1899. Gribaudi, Pietro, Un capitolo cosmografico in una enciclopedia musicale del secolo XI, "Rivista di fisica, matematica e scienze naturali", VI.70, (1905), 347–359. Blume, Clemens, Analecta hymnica Medii Aevi. 51. Thesauri hymnologici hymnarium. Die Hymnen des Thesaurus hymnologicus H. A. Daniels und anderer Hymnen-Ausgaben, Leipzig, O. R. Reisland, 1908. Lindsay, Wallace Martin (a cura di), Isidori Hispalensis episcopi Etymologiarum sive Originum libri 20, Oxford, Clarendon Press, 1911. Amelli, Ambrogio M., L'epigramma di Paolo Diacono intorno al canto gregoriano e ambrosiano, "Memorie storiche forogiuliesi" 9 (1913), 153–175. Mynors, Roger Aubrey Baskerville (a cura di), Cassiodori Senatoris Institutiones, Oxford, Clarendon Press, 1937. Smits van Waesberghe, Joseph (a cura di), Cymbala (Bells in the Middle Ages), Rome, American Institute of Musicology, 1951. Smits van Waesberghe, Joseph, De musico-paedagogico et theoretico Guidone Aretino eiusque vita et moribus, Firenze, Olschki, 1953. Adriaen, Marc – Ballerini, Paolo Angelo (a cura di), Ambrosius Mediolanensis Expositio evangelii secundum Lucam. Fragmenta in Esaiam, Turnhout, Brepols, 1957 (Corpus Christianorum. Series Latina, 14). Szövérffy, Joseph, A mirror of medieval culture. Saint Peter hymns of the Middle Ages, New Haven, The Academy, 1965. Gushee, Lawrence (a cura di), Aureliani Reomensis Musica disciplina, Neuhausen – Stuttgart, American institute of musicology, 1975. Schaller, Dieter – Könsgen, Ewald (a cura di), Initia carminum Latinorum saeculo undecimo antiquiorum. Bibliographisches Repertorium für die lateinische Dichtung der Antike und des früheren Mittelalters, Göttingen, Vandenhoeck & Ruprecht, 1977. Russel, Tilden A., A poetic key to a pre-Guidonian palm and the Echemata, “Journal of the American musicological society”, 34 (1981), 109-118. Kulscár, Peter (a cura di), Mythographi Vaticani I et II, Turnhout, Brepols, 1987 (Corpus Christianorum. Series Latina, 91C). Bernhard, Michael, Clavis Gerberti. Eine Revision von Martin Gerberts Scriptores ecclesiastici de musica sacra potissimus (St. Blasien 1784). Teil 1, Müchen, Verlag der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 1989. Gillingham, Bryan, Secular medieval latin song. An anthology, Ottawa (Canada), The Institute of medieval music, 1993. Dekkers, Eloi – Gaar, Emil, Clavis Patrum Latinorum, Steenbrugge, Brepols, 1995 (terza edizione). Gillingham, Bryan, A critical study of secular medieval latin song, Ottawa (Canada), The Institute of medieval music, 1995. Meyer, Christian (a cura di), Mensura monochordi, Paris, Societe francaise de musicologie - Klincksieck, 1996. Brockett, Clyde W., Anonymi De modorum formulis et tonarius, Neuhausen - Stoccarda. American institute of musicology - Hänssler, 1997 (Corpus scriptorum de musica, 37). Rausch, Alexander (a cura di), Die Musiktraktate des Abtes Bern von Reichenau. Edition und Interpretation, Tutzing, Schneider, 1999 (Musica mediaevalis Europae occidentalis, 5). Ramelli, Ilaria (a cura di), Marziano Capella. Le nozze di Filologia e Mercurio, Milano, Bompiani, 2001. Fontaine, Jacques (a cura di), Isidore de Séville. Traité de la nature, Paris, Institut d'études augustiniennes, 2002. Rusconi, Angelo (a cura di), Guido d'Arezzo, Le Opere, Firenze, Edizioni del Galluzzo per la Fondazione Ezio Franceschini, 2005. Rusconi, Angelo, L'Ordalia della croce per il primato del "Cantus Romanus" sull'"Ambrosianus" nel Cod. 318 di Montecassino, "Musica e storia", XIII/1 (2005), 5-24. Santosuosso, Alma, The First Dictionary of Music: the Vocabularium musicum of ms. Monte Cassino 318, in Music in Medieval Europe. Studies in Honour of Bryan Gillingham, a cura di Terence Bailey e Alma Santosuosso, Aldershot, Ashgate, 2007, 65-78. Fiori, Alessandra (a cura di), Musica, Ubaldo di Saint-Amand. Epistola de harmonica institutione, Reginone di Prüm, Firenze, Edizioni del Galluzzo per la Fondazione Ezio Franceschini, 2010. Meyer, Christian – Nishimagi, Shin (a cura di), Tractatuli, excerpta et fragmenta de musica, s. 11. et 12, Turnhout, Brepols, 2011. Weber, Petra (a cura di), Musica Enchiriadis. Lateinisch und Deutsch, mit einer Einleitung von Michael Klaper, Andreas Traub und Petra Weber, Paderborn, W. Fink, 2016.
Versione digitale
Progetto
Memo. Memory of Montecassino
Autore della scheda
Nina Sietis
Ultima modifica
Federica Gargano
Tipologia
Recupero (scheda compilata da Nina Sietis. Recupero da: Dell'Omo, Descrizione. Miscellanea di testi di teoria musicale, copiata da una sola mano in minuscola beneventana negli anni immediatamente successivi al 1070. Si segnalano schemi, tabelle e diagrammi astronomici e musicali che sono realizzati in stretto contatto con il testo, all’interno dell’unica colonna di scrittura, privi di sfondi o cornici)
Data di creazione
21/01/2023
Ultima modifica
08/02/2025
CNMS
CNMS\0000233403
Biblioteche Dettaglio
Biblioteca statale del Monumento nazionale di Montecassino - Cassino