Breadcrumb

Ricerca Manoscritti

https://dam.iccu.sbn.it/mol_114/containers/enrM87e/thumbnail
Roma, Biblioteca nazionale centrale, Vittorio Emanuele, Vitt.Em.295

Misto: membranacei i fogli interni ed esterni di ogni fascicolo, guardie miste: guardie II-III, IV-V tratte da un un manoscritto liturgico del sec. XII; guardie I e VI del sec. XX; fascicoli legati; 1470-02-26 data espressa a c. 123v; (nel Catalogo dei manoscritti Vittorio Emanuele, vol. I, p. 174 datato al sec. XV ); cc. III + 252 + III; corpo numerato per cc. 1-258. Numerazione recente a matita nell'angolo superiore esterno, con le cc. 52, 63, 122, 147, 227, 243 numerate due volte. Numerazione coeva a penna per cc. 1-47 a cc. 1r-46r e per cc. 1-217 a cc. 47r-258r

Identifier
CNMD\0000068848
Dimensions
mm 143 x 107 (c. 2)
Watermark
Parte terminale superiore di una campana (cc. 2, 3); in ottavo Quadrupede (cc. 141, 142); in ottavo
Quire structure
Il manoscritto è costituito da 23 fascicoli, e precisamente: I: senione (cc. 1-12); II: quinione (cc. 13-22); III-XIV: senioni (cc. 23-162); XV-XVII: quinioni (cc. 163-192); XVIII-XX: senioni (cc. 193-227bis); XXI: quinione (cc. 228-237); XXII: senione (cc. 238-248); XXIII: quinione (cc. 249-258) I fogli membranacei sono inseriti sempre con il lato carne disposto esternamente
Ruling
A colore (c. 2r). Guardie II-III, IV-V: rigatura a secco e righi musicali rubricati
Ruling pattern
Squadratura: mm 100x75 (c. 2r)
Ruling
32 righe tracciate, la scrittura inizia sotto la prima riga (c. 2r)
Mise en page
A piena pagina. A c. 258v testo su due colonne. Guardie IIIrv, IVrv anche con testo in colonna
Catch words
Al centro del margine inferiore del verso dell'ultima carta dei primi 16 fascicoli, anche in senso perpendicolare e inverso di scrittura (cfr. cc. 92v, 116v, 127v, 150v)
Script and hands
Script:
Description: Semigotica di due mani. A: mano di fra' Giovanni di Sassonia, cc. 47r-155r; B: cc. 1r-46v; 155v-259v (cfr. Catalogo dei manoscritti in scrittura latina datati p. 94 nr. 74). Annotazioni marginali coeve. A partire da c. 140r titolo corrente, al centro del margine superiore solo del recto di ciascuna carta, fino a c. 190r
Fragments
Guardie II-III, IV-V tratte da un un manoscritto liturgico del sec. XII
Decoration
Decorato
Date: 1470-02-26
Initials: Presenza di iniziali semplici
Pen-flourish initials: Presenza di iniziali filigranate
Note to initials/friezes: Iniziali semplici in rosso. Iniziali filigranate con corpo rosso e filigrana blu o violetto a cc. 1r, 47r, 123v, 138v
School/Author: Titoli, segni di paragrafo, sottolineature, annotazioni marginali a parole all'interno del testo in rosso (cfr. cc. 168r, 181v, 215v). Serpentine a penna (cc. 11v, 167r, 244v). Richiami decorati con piccoli motivi a spirale a cc. 12v, 35v, 162v, 182v
music notation
Presenza di notazione musicale a cc. Guardie IIr-IIIv, IVr-Vv
Type: neumatica
Colours: note in Nero, righe in Rosso
Number: linee per rigo 6, righe per pagina 6
Note to section: Presenti singole linee/rigo rubricate e tracce di righe in giallo per le linee di testo. A cc. IVr, Vr i righi rubricati sono rispettivamente 5 e 7
Binding
Legatura presente
Date: 1901-1950;
Origin: Legatura moderna
Material of boards : Assi in cartone
Material of cover: Coperta in pelle, cuoio chiaro
Note to binding: Dorso a cinque scomparti
History of manuscript
Transcription/description of historical information: Il manoscritto comprende una miscellanea di testi di argomento religioso (in particolare sulla confessione, sulla penitenza, sui sette peccati capitali) e di trattati morali, principalmente attribuibili a s. Antonino da Firenze, al secolo Antonino Pierozzi, arcivescovo di Firenze tra il 1446 e il 1459 e autore di numerosi trattati sia in latino che in volgare (su di lui cfr. A. D'ADDARIO, Antonino Pierozzi, in "Dizionario Biografico degli Italiani", Roma, Istituto della Enciclopedia Italiana, 3, [1961], pp. 524-532; C.A.L.M.A.: Compendium auctorum Latinorum Medii Aevi, 500-1500, curantibus [...]; adiuvantibus [...] Chiara Giunti [et al.], vol. 1.3: Anastasius Monti Sancti Michaelis abb. - Antonius Galatheus, Impruneta, SISMEL Edizioni del Galluzzo, 2001, pp. 298-300; http://edit16.iccu.sbn.it; http:faculty.cua.edu./pennington/1298A-B.html, consultati il 27/12/2006), passi giuridici di Angelo Perigli, giurista perugino vissuto nella prima metà del XVI sec. (cfr. www.cirsfid.unibo.it/irnerio/opere-autori.php?Id. Autore=88; http://edit16.iccu.sbn.it, consultati il 27/12/2006) ed infine estratti da testi giuridici (cfr. Catalogo dei manoscritti in scrittura latina datati, p. 94 nr. 74, n. 1). Sullo stesso genere di compilazione cfr. il manoscritto Vitt.Em.296. Per quanto riguarda i singoli trattati, solo alcuni sono editi: cfr. ANTONINO , Defecerunt [Venetiis, per Petrum de quarengijs Bergomensem, 1511]: in particolare a cc. 2r-43v la "Summula confessionalis" e a cc. 120v-168v il trattato "De restitutionibus", con varianti). Tra gli autori figura anche Giovanni da Capestrano, appartenente all'Ordine dei Minori, vissuto nella prima metà del sec. XV; la sua morte risale al 1456. Su di lui cfr. A. POTTHAST, Bibliotheca historica Medii Aevi [...], Berlino, W. Weber, vol. 1, 1896, p. 659; H. ANGIOLINI, Giovanni da Capestrano, in "Dizionario biografico degli italiani", Roma, Istituto della Enciclopedia Italiana, 55 (2000), pp. 744-759. A c. 1r, nel margine inferiore, antica segnatura a penna: "N.°15". Significative le informazioni cronologiche che figurano in alcuni passi della miscellanea; cfr. c. 46v, ultima linea: "datum octava Julij M.CCCC.XLVI. pontificatus nostri anno XVI"; c. 47r: "Incipit tractatus de restitutione primum capitulum secundae partis summe fratris Antonini de florentia ordinis predicatorum archiepiscopi florentini M.CCCC.XLVI. Januarij". Infine, a c. 123v figura il colophon: "Explicit tractatus de restitutionibus fiendis per fratrem Johannem de Saxonia scriptorem ordinis predicatorum commoranti in corbario [su rasura] sub anno domini M.CCCC.LXX die XXVI mensis februarii". Il copista, dunque, è Iohannes de Saxonia (floruit ca. 1400), di Bergamo, che fu esperto di diritto, verosimilmente canonico (cfr. BENEDETTINI, Colophons de manuscrits occidentaux des origines au XVI siècle. Benedectins du Bouveret, Fribourg, Suisse, Editions Universitaires, vol. 3, 1973, p. 482; www.fh-augsburg.de/harsch/ioh_intr.html, consultato il 27/12/2006). Le guardie II-III, IV-V sono tratte da un manoscritto musicale del sec. XII (cfr. Catalogo dei manoscritti Vittorio Emanuele, vol. I, p. 174). A c. IVrv figurano le "Constitutiones nove sapientie de perusio". A c. Vr si legge la nota di possesso coeva alle glosse marginali: "ad usum fratris barnabe de burgo sancti sepulcri per me fratrem paulum perusinum sibi concessum tempore mihi vicariatus anno tertio" Su Paolo da Perugia ("Paulus de Perusio") cfr. A. POTTHAST, Repertorium fontium historiae Medii Aevi, primum ab Augusto Potthast digestum, nunc cura collegii historicorum e pluribus nationibus emendatum et auctum, Romae, Istituto Storico Italiano per il Medio Evo, vol. 8/1, 1998, pp. 531-532). Rilegato e restaurato negli anni 1901-1950
Old shelfmarks:
N.°15

Names linked to external description:
Names in the manuscript or added:
barnabas de burgo sancti sepulcri, citato a

Corbara , luogo di copia
Names in the manuscript or added:
(Probabile luogo di copia)

Paolo : da#Perugia , lettore
Names in the manuscript or added:
paulus perusinus, citato a

Names in the manuscript or added:
Iohannes de Saxonia, citato a 123v

State of preservation and restoration
State of preservation: buono
Contents
Author
Titles
Titolo presente: tractatus de votis secundum arc[h]iepiscopum florentinum
Note: Precede: "Incipit"

Incipit/Explicit
inc. (testo): Vovete et reddite domino deo vestro inquit psalmus (1r)
Note: Precede: "Incipit". Segue: "Amen" ed indice dei capitoli del trattato

expl. (testo): auctore superioris. Et hec dicta sufficiant (14r)
Note: Precede: "Incipit". Segue: "Amen" ed indice dei capitoli del trattato

Titles
Titolo presente: Ad incognitos ante confessionem interrogantur
Titolo aggiunto: Manuale pei confessori
Note: Cfr. Catalogo dei manoscritti Vittorio Emanuele, vol. I, p. 171. Testo in latino

Incipit/Explicit
inc. (testo): Unde sint an pertineant ad confessoris iurisditionem (14v)
Note: Precede titolo rubricato sulla prima linea, in prosecuzione del testo

expl. (testo): Intellectus ad cordis muditiam. Sapientia vero ad pacem (42r)
Note: Precede titolo rubricato sulla prima linea, in prosecuzione del testo

Titles
Titolo presente: Canones penitentiales sub compendio
Note: Precede: "Incipiunt"

Incipit/Explicit
inc. (testo): Primus canon dicit Quod si presbiter fornicationem fecerint decem annorum (42r)
Note: Precede incipit rubricato, in parte in prosecuzione della prima linea di testo. Segue: "Datum octava Iulii M.CCCC.XLVI pontificatus nostri anno XVI"

expl. (testo): ad salutem hunc sententiae omnes volumus acquiescere (46v)
Note: Precede incipit rubricato, in parte in prosecuzione della prima linea di testo. Segue: "Datum octava Iulii M.CCCC.XLVI pontificatus nostri anno XVI"

Author
Titles
Titolo presente: tractatus de restitutione primum capitulum secundae partis summae fratris Antonini de florentia ordinis predicatorum archiepiscopi florentini M.°CCCC.°XLVI.° Januarii
Note: Precede "Incipit"

Titolo identificato: Tractatus de restitutionibus
Note: Cfr. ed. ANTONINO , Defecerunt [Venetiis, per Petrum de quarengijs Bergomensem, 1511], in particolare cc. 120v-168v

Incipit/Explicit
inc. (testo): Hoc mare magnum et spatiosum manibus illic reptilia (47r)
Note: Precede incipit. Segue explicit e colophon

expl. (testo): Contra voluntatem eius furtum committit et cetera (123v)
Note: Precede incipit. Segue explicit e colophon

Observations
A c. 123v si legge: "Explicit tractatus de restitutionibus fiendis per fratrem Iohannem de saxonia scriptorem ordinis predicatorum commoranti in corbario sub anno domini Domini M.CCCC.LXX. die XXVI mensis februarii. Finito libro sit laus et gloria Iesu Christo. Amen"
Author
Titles
Titolo aggiunto: Manuale pei confessori
Note: Cfr. Catalogo dei manoscritti Vittorio Emanuele, vol. I, p. 172. Testo in latino

Titolo identificato: Confessionale Omnis mortalium cura
Titolo identificato: Summula confessionalis (Defecerunt)
Note: Cfr. ed. ANTONINO , Defecerunt [Venetiis, per Petrum de quarengijs Bergomensem, 1511], in particolare cc. 2r-43v

Incipit/Explicit
inc. (testo): Defecerunt scructantes scruptinio ait psalmus 63 scrutantes aliorum (123v)
expl. (testo): scripte post interrogationes septem vitiorum capitalium (138v)
Author
Titles
Titolo presente: summa de penitentia fratris Antonij de florentia ordinis predicatorum et archiepiscopi florentini
Note: Precede: "Incipit"

Incipit/Explicit
inc. (testo): Postquam ille qui vult confiteri dixit ex se illa quae voluit (138v)
Note: Precede: "Incipit". Segue: "In nomine patris et filii et spiritu sancti Amen. finis laus deo"

expl. (testo): concessam a domino propria per ultimo articulo mortis tue (191r)
Note: Precede: "Incipit". Segue: "In nomine patris et filii et spiritu sancti Amen. finis laus deo"

Titles
Titolo aggiunto: Raccolta di precetti ed estratti di trattati morali ad uso de' confessori
Note: Cfr. Catalogo dei manoscritti Vittorio Emanuele, vol. I, pp.172-173. Testo in latino e in volgare

Incipit/Explicit
inc. (testo): De decem preceptis qui continentur in hiis versibus: Altro che uno dio non amare (191r)
expl. (testo): debent largo modo interpellarj creditur quod sic (210r)
Author
Titles
Titolo presente: tractatus de soccidis editus per egregium legum doctorem dominum angelum perigli de perusio
Note: Precede: "Incipit"

Titolo identificato: Tractatus de soccitis sive de societatibus pecuniae et animalium
Note: Cfr. www.cirsfid.unibo.it/irnerio/opere-autori.php?Id-Autore=88

Incipit/Explicit
inc. (testo): Quoniam laycorum frequens est Usus in contrahendis sotetatibus (sic) (210r)
Note: Precede Incipit. Segue: "Amen"

expl. (testo): mihi angelo Johannis perigli perusino Judicio tamen sanioribus semper salvo (219v)
Note: Precede Incipit. Segue: "Amen"

Author
Titles
Titolo presente: quedam notabilia extracta de magistruça
Note: Precede: "Sequuntur"

Titolo identificato: Supplementum Summae Pisanellae
Note: Cfr. ed. NICCOLO DA OSIMO, Supplementum Summae Pisanellae [...], Impressum [...] Venetiis per Franciscum de Hailbrun et Nicolaum de Frankfordia socios, 1474

Incipit/Explicit
inc. (testo): Absolutio 4 scilicet quo ad satesfactionem ubi sciendum (219v)
Note: Precede titolo rubricato, in parte in prosecuzione della prima linea di testo: "Sequuntur quedam notabilia extracta de magistruça"

expl. (testo): Ad cumulum perfectionis dum tum illa non sit contra deum et regulam (227v)
Note: Precede titolo rubricato, in parte in prosecuzione della prima linea di testo: "Sequuntur quedam notabilia extracta de magistruça"

Observations
Cfr. ed. con varianti NICCOLO DA OSIMO, Supplementum Summae Pisanellae [...], Impressum [...] Venetiis per Franciscum de Hailbrun et Nicolaum de Frankfordia socios, 1474, in particolare cc. 7rB-7vA, 8rB, 14rv, 17vB, 19v, 23vA-B, 24rA, 34rA-35vB, 47rA, 50vA-B, 52rA-52vA, 53rB-55rA, 56rB-59v, 65vA-66rA, 66vB-67rA, 69rB-70rA, 74rA-75rA, 125rB, 126vB-129rAB, 142vAB, 150rB-151vA, 155rA-158vA, 165vB-166AB, 167rB-168vB, 176rA-178vA, 184rA-185rA.
Relativamente alle edizioni successive di quest'opera cfr. Indice generale degli incunaboli delle biblioteche d'Italia, compilato da E. Valenziani e E. Cerulli. A cura del Centro nazionale d'informazioni bibliografiche, Roma, Istituto poligrafico dello Stato, vol. 4, 1965, p. 140 nr. 6877-6879
Author
Titles
Titolo presente: Quedam dubia qui declarata fuerunt per beatum patrem fratrem Johannem de capistrano
Incipit/Explicit
inc. (testo): Utrum guardiani vel alij fratres guardianorum licentia possint (228r)
Note: Precede titolo: "Quedam dubia qui declarata fuerunt per beatum patrem fratrem Johannem de capistrano"

expl. (testo): et etiam quando deliberat nullo modo implere (233v)
Note: Precede titolo: "Quedam dubia qui declarata fuerunt per beatum patrem fratrem Johannem de capistrano"

Author
Names in the manuscript or added:
(cfr. M. FRANCESCHINI, Chiaro da Firenze, in "Dizionario biografico degli italiani", Roma, Istituto della Enciclopedia italiana, 24 [1980], pp. 594-595 )
clarus de florentia, citato a 233v (precede: "Frater")

Titles
Titolo presente: Aliqua dicta Venerabilis fratris clari de florentia
Incipit/Explicit
inc. (testo): Acusatus Unus innocens de furto vel homicidio occiditur (233v)
Note: Precede titolo: "Aliqua dicta Venerabilis fratris clari de florentia"

expl. (testo): ea noscitur et in c. quamvis et in c. de hijs archiepiscopi incessat (241r)
Note: Precede titolo: "Aliqua dicta Venerabilis fratris clari de florentia"

Observations
Su Chiaro da Firenze, nato ivi intorno alla prima metà del XIII sec., appartenente all'Ordine francescano ed esperto in diritto civile e canonico, cfr. M. FRANCESCHINI, Chiaro da Firenze, in "Dizionario biografico degli italiani", Roma, Istituto della Enciclopedia italiana, 24 (1980), pp. 594-595.
Per notizie bio-bibliografiche cfr. inoltre http://faculty.cua.edu/pennington/1140c.htm, consultato il 27/12/2006
Author
Titles
Titolo presente: omnes excommunicationes papales sub compendio congregate
Note: Precede: "Sequuntur"

Titolo identificato: Summula confessionalis (Defecerunt)
Note: Cfr. ed. ANTONINO , Defecerunt [Venetiis, per Petrum de quarengijs Bergomensem, 1511], in particolare cc. 44r-51r

Incipit/Explicit
inc. (testo): Iniectio manus violenta vel dictum 17. q. 4 si quis (241r)
Note: Precede titolo: "omnes excogitationes papales sub compendio congregate". Segue postilla

expl. (testo): ad suum spurium ergo faciat eos invicem sociari (258r)
Note: Precede titolo: "omnes excogitationes papales sub compendio congregate". Segue postilla

Observations
A c. 258v presente indice su due colonne, con i due rispettivi titoli: "Haec est tabula restitutionis"; "Haec est tabula interrogatorii"
Unpublished
Biblioteca nazionale centrale , Catalogo dei manoscritti Vittorio Emanuele, vol. I, pp. 171-174, Fondo Vittorio Emanuele - Indice, pp. 17, 129
Printed
Catalogo dei manoscritti in scrittura latina datati o databili per indicazione di anno, di luogo e di copista, I, Biblioteca Nazionale Centrale di Roma, a cura di Viviana Jemolo, Torino, Bottega d'Erasmo, 1971, p. 94 nr. 74, tav. CXXV-CXXVI; T. KAEPPELI, Scriptores Ordinis Praedicatorum Medii Aevi, Romae ad S. Sabinae, typis polyglottis Vaticanis, 1979, vol. 1, pp. 86, 88, 95
Reproductions
Microfilm integrale di 35 mm eseguito nel 1958, consultabile nella Biblioteca Nazionale Centrale presso la Sala Manoscritti e presso il Centro nazionale per lo studio del manoscritto
Sources
NICCOLO DA OSIMO, Supplementum Summae Pisanellae [...], Impressum [...] Venetiis per Franciscum de Hailbrun et Nicolaum de Frankfordia socios, 1474; ANTONINO , Defecerunt [Venetiis, per Petrum de Quarengis Bergomensem], 1511; A. POTTHAST, Bibliotheca historica Medii Aevi [...], Berlino, W. Weber, vol. 1, 1896, pp. 113, 659; A. D'ADDARIO, Antonino Pierozzi, in "Dizionario Biografico degli Italiani", Roma, Istituto della Enciclopedia Italiana, 3, (1961), pp. 524-532; BENEDETTINI, Colophons de manuscrits occidentaux des origines au XVI siècle. Benedectins du Bouveret, Fribourg, Suisse, Editions Universitaires, vol. 3, 1973, p. 482; H. ANGIOLINI, Giovanni da Capestrano, in "Dizionario Biografico degli Italiani", Roma, Istituto della Enciclopedia Italiana, 55 (2000), pp. 744-759; Indice generale degli incunaboli delle biblioteche d'Italia, compilato da E. Valenziani e E. Cerulli. A cura del Centro nazionale d'informazioni bibliografiche, Roma, Istituto poligrafico dello Stato, vol. 4, 1965, p. 140 nr. 6877-6879; M. FRANCESCHINI, Chiaro da Firenze, in "Dizionario biografico degli italiani", Roma, Istituto della Enciclopedia italiana, 24 (1980), pp. 594-595; A. POTTHAST, Repertorium fontium historiae Medii Aevi, primum ab Augusto Potthast digestum, nunc cura collegii historicorum e pluribus nationibus emendatum et auctum, Romae, Istituto Storico Italiano per il Medio Evo, vol. 8/1, 1998, pp. 531-532; C.A.L.M.A.: Compendium auctorum Latinorum Medii Aevi, 500-1500, curantibus [...]; adiuvantibus [...] Chiara Giunti [et al.], vol. 1.3: Anastasius Monti Sancti Michaelis abb. - Antonius Galatheus, Impruneta, SISMEL Edizioni del Galluzzo, 2001, pp. 298-300; http://edit16.iccu.sbn.it; http:faculty.cua.edu./pennington/1298A-B.html, www.cirsfid.unibo.it/irnerio/opere-autori.php?Id. Autore=88, www.fh-augsburg.de/harsch/ioh-intr.html; http://faculty.cua.edu/pennington/1140c.htm (consultati il 27/12/2006)
Digital version
Author of description
Livia Martinoli
Ultima modifica = last modification
Carla Casetti
Type
Recupero (scheda redatta da Irene Reverberi nel 2006. Revisione di Barbara Maria Scavo )
Date of creation
29/09/2008
Last modification
04/04/2011
Inventory number
550455
CNMS
CNMS\0000042704
Libraries Details
Biblioteca nazionale centrale - Roma